Het emotioneert Ralf Embrechts nog steeds. Met de kap van 76 oude eiken is de N395 nu een kale weg. Zijn dochters noemden het vroeger een tunnel van bomen. “Ze vormden een soort kathedraal.” En het was niet alleen mooi, vertelt Embrechts. “Ze functioneerden ook als een remmer van autoverkeer. Je rijdt zo dicht op de bomen en dicht op elkaar. Gevaarlijk? Er kwamen wel eens spiegels tegen de bomen maar er is nooit een auto tegenaan geklapt.”

Tien jaar lang verzette Embrechts zich als voorzitter van de dorpsraad tegen de kap. Het kost heel veel moeite om zo’n strijd vol te houden, vertelt hij. Mensen haken op een gegeven moment af. Ook voor hem was het een opgave. “Je moet én deskundig zijn én een lange adem hebben. Ze zeiden tegen mij: ‘Ben je nog steeds aan het strijden Ralf?’”. Langzaamaan verdween het verzet, dat zag Ralf ook.

In Brabant gebeuren relatief veel ongelukken en de provincie wil naar nul verkeersdoden. Daarom zijn er gedragscampagnes, pakken ze kruispunten aan, zijn er snelheidsremmende maatregelen en samenwerking met politie en OM wat betreft handhaving. En soms kappen ze bomen. Volgens gedeputeerde Christophe van der Maat worden kapplannen zo lang mogelijk voorkomen. Maar “als er vanwege de verkeersveiligheid geen andere keus is, doen we het.”

De gekapte oude eiken stonden ten oosten van Diessen, direct vanaf de bebouwde kom over een stuk van 750 meter richting Middelbeers. De weg was smal, 5,90 meter en bij lange na niet zo breed als het minimum van 7,25 meter dat de richtlijn vraagt voor dit soort wegen. Laat staan dat er een ‘obstakelvrije zone’ is, een ander uitgangspunt, zodat je bij een foutje achter het stuur niet meteen op een boom knalt.

De provincie laat weten dat veel bomen die nu te dicht bij de weg staan, zijn geplant in een tijd dat er nog geen zicht was op de forse toename van het hedendaagse verkeer en de daarbij behorende weginrichting. Bovendien: tegenstanders van de kap mogen nu aanvoeren dat de bomen een natuurlijk vorm van CO2-opslag zijn, ten tijde van de plant was er, aldus de provincie, überhaupt nog geen sprake van de huidige klimaatdiscussie.

Mieke Hendrikx verzette zich vroeger als wethouder en nu als lid van het Biodiversiteitsteam tegen de kap. “We praten veel met de gemeente over het versterken van de biodiversiteit, en dan steunen ze projecten, maar die bomenkap doet dat allemaal teniet. In die bomen zitten 500 soorten organismen.” In het kader van de herplantplicht wordt voor iedere gekapte boom elders een nieuwe jonge boom geplant. Maar, aldus Hendrikx: “Het duurt een generatie voor de nieuwe jonge bomen dat weer terugbrengen.” Bovendien gaat het de provincie volgens haar niet zozeer om de veiligheid maar vooral om een betere doorstroming van het verkeer, een onderwerp waar al tientallen jaren over wordt gediscussieerd.

Hendrikx vertelt dat de geschiedenis al in de jaren 90 begint, als de wethouders van de toenmalige gemeenten Oirschot-Beers en Diessen door de provincie worden benaderd. Volgens Hendrikx moest de weg vanwege de veel voorkomende files op de A58 geschikt worden gemaakt om het verkeer een alternatief te bieden. Het moest kunnen doorstromen en daarom moest de weg breder en alle bomen om. Tot twee keer toe weigert ze akkoord te gaan met de kap. “Er zijn hier weinig ongelukken, zoek de ongelukken-statistieken maar op. De bomen zijn natuurlijke snelheidsremmers.”

Ze mailt me later een in memoriam over ‘de oude dames aan de Beerseweg’, een weemoedig stuk van haar vriend Jan Smulders over hoe de eiken in 1931 werden geplant over een nog veel langer stuk, helemaal vanaf Oirschot, langs Middelbeers, langs Diessen tot Hilvarenbeek.

‘De provincie wilde de weg ‘aankleden’. Paard-en-wagens, fietsen en de enkele auto’s en vrachtauto’s reden niet meer door een naakt landschap maar trokken door de jeugdigheid van een groene corridor. Die beoogde welvende galerij zou nog enkele decennia op zich laten wachten. De eik neemt daar de tijd voor. Boompje groot, plantertje dood. Dat gaat bij de eik zeker op. Maar voor die langs de N 395 zou er planters grafkist zomaar van samengesteld kunnen zijn.’

Jozef van Bijsterveldt woont precies in het stuk van de weg waar de ‘oude dames’ onlangs zijn gekapt. Hij vertegenwoordigt de omwonenden en legt uit dat het initiatief voor de kap niet bij hen vandaan komt en licht toe dat de weg over het hele traject al lang is verbreed, behalve hier. Inmiddels is de weg een stuk drukker. “Er komen hier 8000 tot 9000 voertuigen per dag langs. Er is veel kleine schade. Als je hier onbekend bent, en je moet de woningen en bedrijven bereiken of weer van het erf af, dan is dat levensgevaarlijk. Het was wachten op grote ongelukken. Nu is er ruim uitzicht.” Pogingen van tegenstanders om het zicht te verbeteren door een beperkt aantal bomen te kappen, haalden het echter niet.

Na zorgvuldig overleg waren de aanwonenden uiteindelijk voor ingrijpen. Onder meer omdat in het plan van de provincie hetzelfde aantal bomen tussen het fietspad en de rijbaan wordt teruggeplant. Dat woog zwaar mee.

Hoe onveilig was de weg nu eigenlijk?

Nou is het merkwaardige dat vanwege die bomen op dit stukje weg geen 80 kilometer per uur gereden mocht worden, zoals op een normale N-weg, maar 60. Er zijn op dit stuk ook niet meer ongelukken gebeurd dan elders. Sterker nog, sinds 2014 is er volgens de cijfers van verkeersdeskundige Erik Donkers slechts één gewonde gevallen. De weg met de bomenrij zou daarmee veiliger zijn dan het stuk dat daarna volgt, waar al 20 jaar geleden de bomen zijn gekapt, en waar twee doden en zes gewonden vielen, al is dat stuk wel vier, vijf keer zo lang. Het lijkt het argument van Embrechts en Hendrikx te ondersteunen: de bomen zorgen juist voor een veiligere weg. Ook de gemeente zat jaren op deze koers.

Als we de planstudie uit 2013 lezen, die ten grondslag ligt aan de plannen, lezen we bovendien iets merkwaardigs: de redenering hier is dat een N-weg een 80km/uur-weg moet zijn en dús moeten de bomen weg. Oftewel, niet de veiligheid was bepalend maar de snelheid. Het voedt de theorie onder tegenstanders dat het de provincie allemaal te doen is om een snellere doorstroming. Want zodra de A58 tussen Tilburg en Eindhoven vastzit, kiest het verkeer de N395. En die A58 stond voor corona wekelijks vast.

Embrechts gelooft niet dat het om de veiligheid gaat. “De A58 Tilburg-Eindhoven is hier de grote verstopte verkeersader en dus moeten de N-wegen veel meer tom-tommend sluipverkeer aankunnen. Het moest en zou een standaard wegprofiel worden. Eenheidsweg eenheidsworst, geen rekeninghoudend met bijzondere natuurlijke verkeersremmers zoals onze bomenrij.”

De gemeente ontkent overigens dat de doorstroming een rol speelt. Ook de provincie ontkent dat het dichtslibben van die snelweg meespeelt. Feit is dat op meerdere plekken langs de route ook maatregelen zijn genomen die snelheidsbeperkend zijn.

60km of 80km, maakt het uit?

Verkeersdeskundige Donkers komt tenslotte met een aap uit de mouw: Uit zijn cijfers blijkt dat op het stuk waar de oude eiken de weg versmalden weliswaar heel weinig ongelukken zijn gebeurd, maar wel te hard gereden werd. Dat maakt het verhaal van een omwonende als Jozef van Bijsterveldt weer een stuk begrijpelijker. Bovendien, memoreert Van Bijsterveldt, zijn er in een verder verleden wel degelijk twee verkeersdoden gevallen, waarvan wij er één in 2003 terug kunnen vinden. Inderdaad reed toen iemand tegen een boom, al gebeurde dat bij een gevaarlijke wegversmalling die destijds al is aangepakt.

Maar wat vindt deskundige Donkers dan van het argument van de tegenstanders van de bomenkap dat de weg nu een 80-weg wordt en dat de bomen daarom moeten wijken? Dat is dan toch sowieso onveiliger? Het feit dat de rest van het tracé naar Middelbeers wel ongelukken met doden en gewonden kent, bewijst dat toch? Maar daar wil de bedachtzame Donkers toch niet meteen in mee. Hij benadrukt dat hij de weg zelf niet kent en dat elke weg weer zijn eigen analyse vraagt. Bovendien zo zegt hij, kán een 80-weg best heel veilig zijn.

Embrechts vindt het van de zotte dat een verkeersdeskundige oordeelt over een weg die hij niet kent. “Dat is in deze zaak te vaak gebeurd. De ongelukken zijn de afgelopen jaren gebeurd op het stuk waar 80 kilometer per uur gereden mag worden. De ene dode van 20 jaar geleden was een fout van de provincie die de versmalling niet goed aanlegde.”

"Om Jozef en andere aanwonenden tegemoet te komen, hebben we een compromisvoorstel gemaakt door er een tiental bomen uit te halen om zo het uitzicht voor de aanwonenden te vergroten. Als de bebouwde kom dan opgeschoven zou worden, dan zou dit een prima en heel mooie 50-weg zijn geworden. Nu mogen de aanwonenden invoegen op een stuk waar iedereen minstens 80 kilometer per uur rijdt. Ik geef het je te doen.”

Foto: Pix4Profs / Jules van Iperen