“De moestuinen liggen heel mooi in het Leeuwarder Bos, maar nu staan er sinds een week of 2 waarschuwingsborden met ‘niet eten, niet zwemmen’”, vertelt Anita. “Je staat midden in de natuur en dan zie je een bord met ‘verontreinigd water’”, vult Meine aan. “Het blijkt nu een grote gifbende te zijn.”

Anita: “Wij hebben geen kraan en halen al het water voor onze tuin uit de sloot. De kas met tomaten bijvoorbeeld, moet je altijd bewateren.” Vorig jaar hebben zij tijdens de droge zomermaanden juist extra veel water gebruikt en door de lage waterstand heeft hun nieuwe pompinstallatie ook het vervuilde slib van de bodem over de gewassen verspreid. “Daardoor hebben we mogelijk veel PFAS binnengekregen. We maken ons echt zorgen over onze gezondheid.”

Vervuiling door blusschuim?

Het vermoeden is dat de vervuiling in het water afkomstig is van Vliegbasis Leeuwarden die - tot er een verbod kwam in 2008 - PFOS-houdend bluswater gebruikte. BIj een onderzoek naar de waterkwaliteit door Wetterskip Fryslân (waterschap) in maart 2023 werden in monsters van de waterbodem zeer hoge concentraties van de giftige stof in het slib aangetroffen in de Jelsumervaart. Dat onderzoek werd gedaan als voorbereiding van baggerwerkzaamheden. Begin dit jaar bleek tijdens een vervolgonderzoek dat ook het water ernstig vervuild is. De PFOS-norm werd zelfs 900 keer overschreden.

Een meetpunt in de buurt van de moestuin van Anita en Meine mat ook bij hen verontreiniging in het water. Meine: “Er is hier 11 nanogram per liter gemeten en dat mag hooguit 0,65 nanogram per liter zijn. We zitten zeventien keer te hoog. Of dat veel is? Voor ons begrip wel.” Metingen op andere locaties rondom Leeuwarden bleken nog veel alarmerender. “Op een aantal plekken is 560 nanogram gemeten. En pal op de vliegbasis zelfs 590.”

Bodemmonsters

Inmiddels zijn ook bodemmonsters genomen op een volkstuincomplex direct grenzend aan de Jelsumervaart en op moestuinen in de directe omgeving, zoals bij Meine en Anita aan de Vierhuisterweg. Die moeten aantonen in hoeverre ook de grond verontreinigd is. Gerust op de uitkomsten zijn ze niet. Anita: ”PFAS breekt niet af. Het blijft in het water en slib zitten”, weet Meine.

“We hebben heel veel groenten ingevroren en heel veel geweckt. Maar wij eten het nu niet meer”, vertelt Anita. Hun oogst van afgelopen seizoen: bieten, wortels, sperziebonen, andijvie, aardappels, 30 potten jam en de zelfgemaakte tomatenpuree, sambal en chutneys, blijven voorlopig onaangeroerd. “Dat gaan we niet eten tot we er zekerheid over hebben.”

Anita: “Het is onze grote hobby. Ontzettend verdrietig dat het zo verontreinigd is. We eten biologisch, geen vlees, we vliegen zo min mogelijk. Je probeert heel goed met het milieu rekening te houden en je gezondheid. Uiteindelijk voelt dit als een dolkstoot in je rug.” Ook het vertrouwen in de gezonde voeding die zij kopen is aangetast. “Wij gaan ook naar de biologische markt, maar je begint aan alles te twijfelen. Ik denk dat dit nog maar het topje van de ijsberg is.”