Het water van de Jelsumervaart, nabij vliegbasis Leeuwarden, is zwaar verontreinigd met de verboden chemische stof PFOS. Dat blijkt uit onderzoek van de GGD Fryslân en Wetterskip Fryslân. De PFOS-norm is 900 keer overschreden, over een lengte van twee kilometer. De Pointer pop-up redactie doet in de Friese hoofdstad onderzoek naar geluidsoverlast van het militaire vliegveld. Nu blijkt dat ook het vroeger gebruikte blusschuim op de vliegbasis een gezondheidsrisico vormt.
Bagger
Afgelopen weekend bleek dat zowel in het baggerslib als het water van de Leeuwardervaart veel PFOS zit. Eerst werd de stof alleen in de bagger aangetroffen, maar dan is er nog geen sprake van een gezondheidsrisico. Nader onderzoek wees uit dat het ook in het water zit, en dat is wel verontrustend. Dat kan namelijk niet worden schoongemaakt.
Schadelijk voor mens en milieu
PFOS staat voor perfluoroctaansulfonaten en behoort tot de verzamelgroep PFAS. PFAS kan volgens het RIVM schadelijk zijn voor mens en milieu. Het wordt toegepast in onder meer regenkleding en antiaanbaklagen van pannen. De stof is vet-, water- en vuilafstotend en brandwerend. PFOS is voor een aantal toepassingen al verboden in de Europese Unie.
Nederland diende vorig jaar met Duitsland, Denemarken, Zweden en Noorwegen een voorstel in voor een ban op nog eens 10.000 verschillende PFAS-stoffen. Ze kunnen gezondheidsschade veroorzaken omdat ze zich ophopen in het lichaam en het immuunsysteem kunnen aantasten. Vermoedelijk zijn ze kankerverwekkend.
Moestuinen
De Jelsumervaart loopt vanaf de vliegbasis Leeuwarden door het Leeuwarder bos naar de Dokkumer Ie. Het bos is een geliefde wandelplek. De GGD raadt omwonenden aan om niet in het water te zwemmen en moestuinen er niet mee te bewateren. Ook in de Jelsumervaart gevangen vissen mogen niet gegeten worden.
Het vermoeden is dat de vervuiling niet alleen afkomstig is van blusschuim dat vroeger op de nabijgelegen vliegbasis werd gebruikt, maar dat er ook andere bronnen zijn.
Totaalverbod
Bestuurslid Monique Plantinga van het Friese waterschap Wetterskip Fryslân vindt dat er haast moet worden gemaakt met een totaalverbod. “Het is ontzettend belangrijk om nu stappen te zetten.” Plantinga vindt de vervuiling verontrustend, zegt ze in een reportage van Pointer. Volgens haar staat het watersysteem steeds meer onder druk door de toevoer van diverse stoffen waaronder microplastics, bestrijdingsmiddelen, medicijnresten, nutriënten en ook PFOS.
Het Friese waterschap monitort in samenwerking met de Friese GGD voortdurend de hoeveelheid PFOS in het water. De GGD heeft zijn klantcontactcentrum uitgebreid voor omwonenden die hierover vragen hebben.
Luister zaterdag 23 maart 14:00 uur Pointer op NPO Radio 1: Vliegbasis Leeuwarden, een zwarte doos.
