Bron van de bewering

“Het idee van deze Europese dienstplicht moet worden verworpen, en het moet duidelijk worden gemaakt dat niemand de Hongaarse jeugd met welke macht of welk besluit dan ook naar het Oekraïense front zal brengen”, klinkt het in een van de video’s die momenteel vaak worden gedeeld. Aan het woord is Péter Szijjártó, een Hongaarse politicus die al sinds 2014 minister van Buitenlandse Zaken is in het kabinet van premier Viktor Orbán. Hij deed de uitspraak op dinsdag 28 mei op een campagne-evenement in Nagykőrös, in centraal Hongarije.

Het was niet de eerste keer dat zo’n uitspraak over de Europese dienstplicht viel. In Magyar Nemzet, een Hongaars dagblad, werd op 10 mei al beweerd dat Manfred Weber, fractievoorzitter van de Europese Volkspartij in het Europees Parlement, dienstplicht in de hele EU wil.

De berichten werden op verschillende plekken en in verschillende talen overgenomen. Ook op de Nederlandstalige website Dissident One verscheen een variant van de uitspraak. Daar werd geschreven dat “de EU-ministers van Buitenlandse Zaken de algemene Europese dienstplicht bespreken.” Hun bron? Opnieuw een video van Péter Szijjártó die eerder deze week op Facebook verscheen.

Geen concrete plannen

Maar op dit moment zijn er helemaal geen concrete plannen voor een Europese dienstplicht. Dat zegt Europa-expert Wouter Wolfs (KU Leuven). “Er zijn geen concrete plannen voor de invoering van een EU-wijde dienstplicht. Noch de partijprogramma’s van de Europese politieke partijen, noch de meest recente Conclusies van de Raad van de Europese Unie over de EU - Veiligheid en Defensie vermelden een initiatief in die richting.”

Volgens Wolfs zijn de verantwoordelijke ministers er niet concreet over aan het praten. “Er wordt wel gesproken over nauwere militaire samenwerking via gezamenlijke missies of een betere integratie van de defensie-industrie, maar de beslissingsbevoegdheid over de organisatie en inzet van de legers blijft bij de lidstaten.”

De EU heeft op dit moment ook niet de bevoegdheid om een algemene dienstplicht in te voeren. “Defensie blijft in eerste instantie een bevoegdheid van de lidstaten”, zegt ook Rob Heirbaut, Europakenner bij VRT NWS. “En om dat te veranderen, moeten alle lidstaten akkoord zijn. Als er eentje niet meewil, kan zo’n wijziging niet plaatsvinden."

Niet haalbaar

“Het is inderdaad niet haalbaar binnen de huidige verdragsregels in het Verdrag van Lissabon”, zegt Wolfs. Het huidige verdrag geeft de EU de middelen om beleid te maken op gebieden die voor de inwoners belangrijk zijn. Zoals energie, een socialer Europa, immigratie en de bestrijding van internationale misdaad en terrorisme. “Dan zou het verdrag gewijzigd moeten worden. Er is wel de bijstandsverplichting, die stelt dat lidstaten verplicht zijn om een EU-land bij te staan wanneer het aangevallen wordt, maar dit staat uiteraard los van de invoering van militaire dienstplicht op Europees niveau.”

De meeste landen staan trouwens zeer kritisch tegenover een Europees leger, zegt Rob Heirbaut. De lidstaten willen defensie eigenlijk het liefst zelf organiseren. “In het kader van de NAVO werken de legers van de lidstaten wel samen. Soms hebben lidstaten ook wel meer intensieve samenwerkingen gedaan, maar dat gebeurde altijd op vrijwillige basis.”

Geen plannen binnen de EU

De Europese instellingen ontkennen zelf ook dat er plannen zijn voor een Europese dienstplicht. Tijdens een persconferentie op 27 mei reageerde Josep Borrell, de hoge vertegenwoordiger van de Unie voor Buitenlandse Zaken en Veiligheidsbeleid hierop: “De Europese Unie heeft niet de capaciteit om op te roepen tot een verplichte dienstplicht. We zijn ver verwijderd van een dergelijke bevoegdheid. Dit is een nationale beslissing. Ik lees in de kranten dat het Verenigd Koninkrijk erover nadenkt, maar de Europese Unie kan dat niet. Ik denk daar niet eens aan, omdat het ver weg is van onze mogelijkheden...”

Zijn woordvoerder, Peter Stano, schrijft dat de EU absoluut geen plannen en geen bevoegdheid heeft om iets voor te stellen, te bespreken of te beslissen over een zogenaamde EU-brede dienstplicht. Tijdens geen enkele vergadering van de Raad Buitenlandse Zaken of die van Defensie is hierover gesproken.” Pedro Lopez, woordvoerder van de EVP-fractie van Manfred Weber, zegt dat ze dat nieuws eerder al hebben tegengesproken. “We hebben ontkend dat we van plan zijn een systeem van verplichte dienstplicht in te voeren. Maar als de Hongaarse regeringspartij Fidesz, of sommige Sloveense partijen, deze bewering volhouden, verspreiden ze gewoon nepnieuws of, erger nog, Russische propaganda.”

“Manfred Weber is voorstander van de invoering van de verplichte dienstplicht in Duitsland, maar niet op Europees niveau”, voegt Wouter Wolfs toe. “Wel is hij voorstander om verdere stappen te nemen op het vlak van militaire samenwerking op EU-niveau.” Een Hongaarse factcheck van een organisatie die aangesloten is bij het European Digital Media Observatory (EDMO) stelt ook dat eerdere uitspraken van Manfred Weber verkeerd geïnterpreteerd werden. “Wanneer Weber het over dienstplicht had, had hij het niet over het Europese leger, maar over het Duitse leger.”

Volgens Wolfs is het overigens niet de eerste keer dat de Hongaarse regeringspartij Fidesz desinformatie verspreidt over Europese beslissingen. “Zij instrumentaliseren de Europese Unie om een soort van externe vijand te creëren om er zelf electoraal bij te winnen. Dat doen ze door de indruk te wekken dat de Europese Unie erop uit zou zijn om nationale bevoegdheden weg te nemen, terwijl dat in de realiteit dus allerminst het geval is.”

Oordeel

De bewering dat er binnen de EU serieus gesproken wordt over de invoering van een Europese dienstplicht is onjuist. Plannen hiervoor zijn niet terug te vinden in beleidsstukken of partijprogramma’s van politieke partijen. Daarnaast is de EU ook niet bevoegd om zo’n beslissing te nemen. Elke lidstaat is zelfstandig verantwoordelijk voor haar defensie. Om tot een Europese dienstplicht te komen moeten alle lidstaten zonder uitzondering akkoord zijn.