De bewering

Een vluchtelingenopvangcentrum in Angola, waarvan de modernisering en uitbreiding door Nederland werd gefinancierd, reduceerde in 2003 het aantal minderjarige alleenstaande Angolese asielzoekers* binnen een paar weken dramatisch. Dat zei VVD-Europarlementariër Bart Groothuis op 15 mei in het Nieuwspoortdebat:

"Ik heb zeventien jaar geleden in de Tweede Kamer gewerkt, ook op asiel en migratie. Wij hadden toen Rita Verdonk (VVD-minister tussen 2003 en 2006, red.) en die kreeg heel veel alleenstaande minderjarige asielzoekers in Nederland uit Angola. En toen hebben wij gezegd: wij gaan met hoge standaarden en fantastische verpleegkundigen en prachtige bedden in Angola buiten Nederlandse grenzen een opvangcentrum bouwen. De hoeveelheid asielzoekers uit Angola was binnen een paar week naar nul gereduceerd. Dáár gaat het om. Díe maatregelen. Wat werkt, dáár is de VVD voor. Wij zijn van reële dingen om de migratiedruk te verkleinen."

Het zou aantonen dat opvang buiten Europa kan leiden tot minder asieldruk. Maar cijfers van het CBS laten iets anders zien.

* In het citaat staat dit niet, maar in het debat ging het hier over een specifieke groep van alleenstaande minderjarige asielzoekers.

De feiten

Nederland financierde in 2003 de modernisering en uitbreiding van opvangcentrum Mumbala in de stad Luanda, zodat Nederland uitgeprocedeerde Angolese alleenreizende minderjarige asielzoekers terug kon sturen naar hun land van herkomst.

In het jaar van de investering vroegen geen nul - zoals Groothuis zegt - maar nog steeds 230 alleenstaande minderjarige asielzoekers uit Angola asiel aan in ons land. In 2004 waren dat er 130 en in 2005 waren het er 120 (CBS). Geen nul dus. Wél een fikse afname van de eerdere opvallende piek tussen 1998 en 2002. Zo vroegen 2900 Angolese alleenstaande minderjarige asielzoekers in 2001 asiel aan in Nederland en een jaar later 1340.

Maar kwam dat door het centrum? Joris van Wijk van de Vrije Universiteit in Amsterdam schreef zijn proefschrift over deze opvallende periode en zegt hierover: "Een veel belangrijkere verklaring voor de sterke daling van het aantal Angolese asielzoekers sinds 2003 is dat de burgeroorlog, die het land bijna dertig jaar teisterde, in 2002 was afgelopen. Jongeren hoefden vanaf dat moment niet meer te vrezen om verplicht het leger in te gaan en het land bood meer kansen in verband met de wederopbouw."

Van het opvangcentrum maakte tussen 2003 en 2006 maar één alleenstaande minderjarige asielzoeker gebruik, aldus Van Wijk. De meeste teruggestuurde jongeren gingen terug naar hun familie. "Wél is het zo dat Mulemba instrumenteel gebruikt werd voor het vergemakkelijken van de terugkeer van in Nederland verblijvende, uitgeprocedeerde minderjarige Angolese asielzoekers. Omdat beargumenteerd kon worden dat er vanaf dat moment adequate opvang voor hen was in Angola."

Oordeel

De bewering dat een opvangcentrum in Angola ervoor zorgde dat het aantal Angolese alleenstaande minderjarige asielzoekers in Nederland binnen een paar weken nul was, is feitelijk onjuist.

Wel verminderde het aantal flink. Maar dit is volgens onderzoeker Joris van Wijk - die aan de kwestie zijn proefschrift wijdde - te danken aan het einde van de burgeroorlog in Angola waardoor jongeren niet meer het gevaar liepen het leger in te moeten. In het opvangcentrum werd tussen 2003 en 2006 slechts één asielzoeker opgevangen.

Reactie

Groothuis: "In werkbezoeken die ik destijds bracht aan onder meer de IND en de Dienst Terugkeer en Vertrek kregen we de info dat het tot nul was teruggebracht." Over de cijfers van het CBS: "Dat is voor mij nieuw. Maar goed, dan is het vrijwel nul."

De Europarlementariër vindt nog steeds dat zijn voorbeeld aantoont dat je door opvang buiten Europa de asieldruk kan verminderen. Het gaat hem erom dat je bij alleenstaande minderjarige asielzoekers kan ‘filteren’ wie een echte vluchteling is en wie niet, zegt hij. "Dat bijna niemand van de teruggestuurde jongeren gebruik maakte van het opvangcentrum maar door hun familie werden opgehaald is een demonstratie dat we bij de neus werden genomen. Ze probeerden binnen te komen door een minderjarig kind vooruit naar Nederland te sturen."

En als vluchtreden de burgeroorlog die heerste, maar indertijd eindigde? Die is voor hem niet per se relevant. Groothuis: "Angola is een groot land. Waren er veilige gebieden? Dat ligt echt genuanceerder wat mij betreft."