Henny is leerkracht en taalspecialist op een basisschool in Noord-Holland. Ze tipt ons dat onze ‘afrekencultuur’ ervoor zorgt dat er alleen lesgegeven wordt op dat wat er getoetst wordt qua taal. We bellen haar op om te vragen wat ze bedoelt.

Henny: “Leerkrachten en methodemakers richten zich op de toetsbare doelen in de Cito en andere toetsen. Dat maakt dat de taal op school enorm arm wordt.” Arme taal? Wat bedoelt ze daarmee? Taal is taal, toch? Henny: “Leg maar eens een AVI-boek (AVI is een instrument om de leesvaardigheid van kinderen te meten, red.) naast een ‘gewoon’ boek; dan zie je het verschil. De AVI-leesboeken moeten voldoen aan strikte voorwaarden voor zinslengte, zinsbouw en woordgebruik.” Dat maakt de taal volgens Henny niet zelden simpel en arm. Ze wijst ook op de lesmethodes. “Ik kreeg laatst de nieuwste taalmethode van één van de grote methodemakers onder ogen en ik was geschokt hoe weinig taal erin zat.”

'Donald Duck hoger taalniveau dan leerstof groep 7'

De taal op de basisschool is dus simpel, volgens Henny. En dat vinden kinderen tegenwoordig normaal. “De Donald Duck heeft een hoger taalniveau dan de gemiddelde leerstof voor groep 7,” constateert de leerkracht. Daarnaast vragen de methodes niet om reflecteren, verbanden leggen en zinnen schrijven, zegt ze. Ze focussen volgens Henny op de toetsbare onderdelen: “Het is vooral invullen.” Een les begint met een doel, dan volgt de uitleg en dan moeten kinderen rijtjes maken. “En bij rijtjes is het: of je kan het en dan leer je er niks van. Of je snapt het niet en dan lukt het dus ook niet.”

Is dat een verwijt aan methodemakers? Henny: “De uitgevers van methodes zijn commerciële bedrijven. Die denken hiermee gewoon hun publiek te bedienen.” En scholen denken dat ze een goede methode te pakken hebben als hun kinderen goed scoren op de toetsen? “Dat lijkt misschien zo, maar mijn ervaring is dat als je je onderwijs versmalt tot de methode, kinderen niet goed genoeg leren lezen. Dat zie je dan weer terug op de middelbare school: dan redden kinderen het niet meer met een kunstje.”

‘We analyseren teksten dood waardoor kinderen hun leesplezier verliezen’

Cultuur en lezen zijn belangrijk, zegt Henny. Je hebt kinderen die dat van huis uit meekrijgen en kinderen die dat niet meekrijgen. Daarin schuilt wat Henny betreft het grootste gevaar om op achterstand te raken of problemen te krijgen in het voortgezet onderwijs: “Lezen is het uitbreiden van je kennis van de wereld. Dat is de basis voor je onderwijs. Wat we nu vooral doen is het doodanalyseren van teksten, zodat kinderen op de begrijpend-lezen-toets goed scoren. Ons onderwijs is verworden tot kunstjesonderwijs.”

Bij Henny op school pakken ze het daarom anders aan. Voor taalonderwijs heb je namelijk helemaal geen methodewerkboekjes nodig, meent de taalspecialist. Aan de hand van de leerlijnen van het SLO (het expertisecentrum dat zich landelijk bezighoudt met wat kinderen moeten leren op school, red.) weten leerkrachten wat ze moeten aanbieden, legt Henny uit. Van belang is dat je rijke taal aanbiedt binnen een thematische context. “Je kunt gewoon een tekst redigeren in de klas. Of kinderen in tweetallen over elkaars tekst laten praten. Dan stimuleer je dieper tekstbegrip en maak je lezen leuk.”