“De eitjes zijn nog warm,” zegt Tom Veldhuijzen, terwijl hij het kleine eitje in zijn hand bekijkt. “O, maar nu is de kip wel boos.” “Ja, dat krijg je als je iets afpakt,” antwoordt Ronald de Vré. Veldhuijzen is in Badhoevedorp om eieren te rapen, samen met De Vré, die daar voorzitter is van een zorgboerderij. Samen met honderden inwoners maakt hij zich grote zorgen over de berg PFAS-grond aan de rand van het dorp.

“Nou, we kijken uit op grote hopen grond onder een flapperend zeil,” zegt De Vré. “Daaronder ligt PFAS-verontreinigde grond. Het ziet er heel amateuristisch uit, vind ik, ik zou zeggen dat het overal heen kan.” Veldhuijzen en De Vré zijn midden in akkerbouwgebied waar tarwe, bieten en aardappels worden verbouwd.

Hoe schadelijk is PFAS?

Badhoevedorp is niet de enige plek waarvan bekend is dat er (mogelijk) PFAS in de grond zit. Uit onderzoek van Pointer blijkt dat Nederlandse provincies inmiddels bijna 1700 mogelijke PFAS-bronlocaties in beeld hebben. Dat zijn plekken waar in het verleden van alles gebeurde waar PFAS mee gemoeid was, zoals brandweerkazernes en defensieterreinen. Alle provincies hebben van het Rijk de opdracht gekregen om voor het einde van het jaar een lijst met PFAS-locaties compleet te hebben. Het doel: achterhalen welke stukken grond met deze giftige stoffen zijn vervuild en om PFAS-houdende locaties waar de situatie spoedeisend is op te ruimen. Hiervoor trekt het Rijk tot 2030 23 miljoen euro per jaar uit.

Opvallend genoeg neemt de provincie Noord-Holland luchthaven Schiphol, waar de PFAS-grond in Badhoevedorp vandaan komt, niet mee in hun overzicht. Wetenschappers doen nog onderzoek naar de precieze schadelijkheid van PFAS, vertelt milieubioloog Annemarie van Wezel in de radio-uitzending van KRO-NCRV's Pointer. “Iedere keer als er een nieuwe studie over uitkomt, blijkt het vaak nog schadelijker te zijn dan we dachten. De normstelling is daarom in de afgelopen jaren flink naar beneden gegaan. In drinkwater mag maar 4,4 nanogram PFAS per liter zitten zijn, dat is echt heel weinig. Als er meer inzit, kan het schadelijk zijn voor je immuunsysteem. Tegelijkertijd zijn er duizenden soorten PFAS, en over die individuele stoffen is toxicologisch vaak nog weinig bekend.”

Vragen en klachten

Zijn de hobby-eieren en de moestuingroenten van de zorgboerderij in Badhoevedorp nog veilig om te eten? “De eieren zijn gewoonlijk voor consumptie,” vertelt De Vré. “We hebben een project samen met de voedselbank. Al onze eieren gingen daar tot deze test wekelijks heen.” Ook de moestuin, die wordt gebruikt als dagbesteding, leverde groenten en fruit op. “We besproeiden de tuin met water uit het meertje ernaast, waarvan niet zeker is of daar ook PFAS in zit.” Door deze onduidelijkheid, laat Pointer, met toestemming van de zorgboerderij, hun eieren en een grondmonster op PFAS testen.

De gemeente Haarlemmermeer, waar Badhoevedorp onder valt, laat volgens De Vré weinig van zich horen, ondanks dat veel bewoners klachten en vragen hebben ingestuurd. “Ze hebben die hoop PFAS-grond daar gewoon neergelegd, zonder ons van tevoren te informeren. Wij horen te weinig over wat er allemaal gebeurt met PFAS in de gemeente Haarlemmermeer. En ook horen we eigenlijk niet wat ze eraan doen en hoe ze kunnen voorkomen dat het bijvoorbeeld in het water komt.”

‘Geen gewoon zeiltje’

Op het bureau van wethouder Jurgen Nobel (VVD) liggen 600 bezwaarschriften van inwoners die willen dat de gemeente meer doet om de PFAS-berg op te ruimen. Volgens hem is het zeil over de PFAS- grond van voldoende kwaliteit. “Het is niet een gewoon zeiltje dat je bij wijze van spreken bij de bouwmarkt kan halen: het is van een flink kaliber, juist om ervoor te zorgen dat die PFAS niet het grondwater in sijpelt.”

Nobel geeft aan dat het verder aan de omgevingsdienst is om continu te blijven controleren of Schiphol voldoende doet om omwonenden tegen PFAS te beschermen. “Zo niet, dan zijn we er als de kippen bij om ze daarop te wijzen en eventueel boetes uit te schrijven of op een andere manier actie te ondernemen.” Weet Nobel zeker dat de PFAS niet de sloot in lekt of naar de nabijgelegen grond van een aardappelboer? “Op basis van de monsters die de omgevingsdienst heeft genomen, is er geen enkele aanleiding om dat te veronderstellen.” Het plan is de vervuilde hoop grond middels een reinigingsinstallatie wordt schoongemaakt door Schiphol.

PFAS-meetresultaten

Uit de PFAS-meetresultaten van de zorgboerderij blijkt goed nieuws: de gevonden PFAS in de eieren en het grondmonster ligt onder de norm. “Ik ben wel een beetje opgelucht. Je gaat niet zomaar meer groenten verbouwen en weggeven aan mensen, als je weet dat je boven de norm zit", reageert De Vré. De eitjes kunnen dus gewoon weer naar de voedselbank.

Toch is het niet overal goed nieuws. Pointer krijgt van veel luisteraars, kijkers en lezers meetresultaten opgestuurd die wel boven de norm liggen. Je kunt namelijk ook zelf je eieren en grond op PFAS laten testen. “Dit kost flink wat geld, maar biedt mensen ook vaak zekerheid,” aldus verslaggever Veldhuijzen. “Op de meest willekeurige plekken vinden mensen tientallen keer de norm in hun eitje. En op andere plekken helemaal niet.”