In opdracht van het Rijk moeten alle provincies voor het einde van het jaar een lijst opstellen met PFAS-locaties. Het doel is om inzicht te krijgen in welke stukken grond zijn vervuild met de giftige stoffen, die schadelijk kunnen zijn voor mens en milieu. De provincie Utrecht bevestigt bijvoorbeeld vier ernstig vervuilde PFAS-bronlocaties, met name rond de voormalige vliegbasis Soesterberg, en laat nog 120 andere plekken onderzoeken. Om spoedeisende, PFAS-houdende locaties op te ruimen, trekt het Rijk tot 2030, 23 miljoen euro per jaar uit.

‘Overal wordt PFAS gemeten’

In Noord-Holland, maar ook in Utrecht, wordt overal waar onderzoekers kijken PFAS gevonden, zij het in wisselende gehalten. Met name in de kuststrook zit meer PFAS in de grond dan verder landinwaarts, vanwege de ‘seaspray’ vanuit de Noordzee. Dit zijn kleine druppeltjes met relatief hoge PFAS-concentraties die vanaf zee het land op worden geblazen. De provincie Noord-Holland doet daarom aanvullend onderzoek naar duintuintjes en de gewassen die daarop staan. Noord-Holland deed eerder al onderzoek naar 91 mogelijke PFAS-locaties en richt zich nu op vijf aandachtsgebieden.

De provincie Noord-Brabant merkt 851 verdachte PFAS-bronlocaties aan, een aantal dat door aanvullend onderzoek waarschijnlijk nog gaat stijgen. De provincie Fryslân heeft 104 plekken op het oog, waarvan 81 (voormalige) brandweerkazernes. Bij kazernes ligt mogelijk PFAS, omdat de stoffen vroeger veel gebruikt werden in blusschuim. In Gelderland, waar de provincie 400 potentiële locaties onderzoekt, ligt de focus met name op de Voltastraat in Doetinchem. Daar lag in het verleden brandblusschuim opgeslagen. De eigenaar van het bewuste bedrijf is failliet gegaan en de provincie Gelderland gaat samen met de gemeente Doetinchem de achtergelaten vaten opruimen.

Waar de ene provincie volop bezig is met het PFAS-onderzoek, moeten andere provincies nog een start maken, zoals Zuid-Holland, Limburg en Overijssel. Ook willen sommige provincies geen plekken aanduiden. Zo heeft Zuid-Holland nog geen locaties aangemerkt, ook al kampt de provincie op meerdere plekken met de schadelijke effecten van PFAS, zoals rond chemiebedrijf Chemours bij Dordrecht. Het bedrijf vroeg recent nog een vergunning aan om PFAS-stoffen te lozen in de Beneden Merwede. In Overijssel loopt de sanering van vervuilde PFAS-grond rond de voormalige Boekelose Stoomblekerij in de miljoenen euro’s. Dit najaar worden er vijftig tuinen in een nabijgelegen woonwijk afgegraven. Maar de provincie noemt de PFAS-locatie niet in de antwoorden aan Pointer.

Elke provincie bepaalt zelf criteria

Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat vraagt elke provincie om een lijst met vervuilde PFAS-locaties. Maar omdat de onderzoeken decentraal worden uitgevoerd, mag elke provincie zelf de criteria bepalen en dat zorgt voor verschillen in de resultaten. De provincie Noord-Brabant kijkt bijvoorbeeld veel breder naar PFAS dan de provincie Noord-Holland, die alleen de bodemverontreinigingen in kaart wil brengen die een risico vormen voor mensen en drinkwater. Noord-Holland neemt bijvoorbeeld Schiphol niet mee, omdat er geen woningen of drinkwatergebieden in de directe omgeving liggen. Terwijl daar 118.000 ton PFAS-grond ligt opgeslagen.

Steeds meer zorgen om ‘forever chemicals’

PFAS is een verzamelnaam voor zo’n 4000 chemische stoffen. Ze heten ook wel ‘forever chemicals’, omdat ze nauwelijks afbreekbaar zijn in het milieu. In mensen stapelen de giftige stoffen zich op en dat heeft vooral invloed op het immuunsysteem en kan kanker veroorzaken.

De Gezondheidsraad wil dat de overheid nu ook PFAS bij burgers gaat testen. Elf organisaties, waaronder SchipholWatch en brandweervrijwilligers stellen de Nederlandse Staat verantwoordelijk voor de verontreiniging en gezondheidsschade. Zij vinden dat de Staat onvoldoende haar zorgplicht vervult.

Luister de uitzending van Pointer over PFAS van Tom Veldhuijzen en Ids Nicolai: