Het aantal nieuwbouwwoningen in het rivierbed van de Rijn en de Maas is in de periode 2000 tot 2019 gestegen van bijna 60.000 naar ruim 80.000 (bron: clo.nl). “Na de overstromingen in 1995 (waarbij 250.000 Nederlanders geëvacueerd werden, red.) hadden we met elkaar afgesproken dat we niet meer buitendijks zouden bouwen”, stelt klimaathoogleraar Pier Vellinga maandag in Pointer. “Ik vind het absurd dat dit nog steeds gebeurt.”

Rivieren zullen in de toekomst steeds meer regen- en smeltwater te verstouwen krijgen. Dit vraagt om meer ruimte zodat de rivieren veilig buiten hun oevers te kunnen treden. Op verschillende plekken langs de IJssel, de Waal, de Nederrijn en de Lek is er al meer ruimte gegeven, maar met de nieuwste klimaatvoorspellingen van het VN-klimaatpanel IPCC is hierbij geen rekening gehouden.

“Op de ene plek wordt er ruimte voor de rivier gemaakt, en aan de andere kant wordt er in rivierbeddingen gebouwd, wat het aantal opties om om te gaan met het stijgende water in de toekomst kleiner maakt”, ziet ook Marjolijn Haasnoot, onderzoeker bij Deltares. “We hebben zoveel kennis van hoe en waar je klimaatbestendig kunt bouwen, dat moeten we ook toepassen bij het bouwen voor de lange termijn.” Volgens Haasnoot is hier een landelijke visie voor nodig. “En dit moet integraal worden aangepakt. Er is een Deltaprogramma voor waterbeheer en een Nationale Omgevingsvisie, die moeten meer verweven worden. En de bouw moet daarin dan ook worden meegenomen.”

Ook de Deltacommissaris riep onlangs op tot klimaatbestendige maatregelen: “Er worden nu bepalende keuzes voor woningbouw, landbouw, energie, natuur en economisch herstel gemaakt. We moeten zorgen dat deze keuzes en maatregelen klimaatbestendig zijn zodat we in onze laaggelegen delta een goede toekomst hebben en Nederland aantrekkelijk blijft voor zijn bewoners en voor bedrijven.”

1 miljoen woningen

Van de bijna 1 miljoen woningen die er de komende 10 jaar bijgebouwd moeten worden, is twee derde in de laaggelegen Randstad gepland, op of onder zeeniveau, zowel binnen- als buitendijks. “En dat is allemaal overstroombaar gebied”, stelt Alex Hekman van ingenieursadviesbureau Sweco. “Projectontwikkelaars houden onvoldoende rekening met de langetermijngevolgen van zeespiegelstijging, maar ook provincies en lokale overheden kijken vaak niet verder dan 50 jaar.”

Zo worden er bij Arnhem zo’n 450 nieuwe woningen middenin de uiterwaarden gebouwd. En in Vlaardingen is nieuwbouw gepland op het Eiland van Speyk, vroeger het bruisende hart van de haringvisserij, nu een vervallen havengebied waar de kades zo’n vijf keer per jaar onderlopen bij hoogwater.

Hekman snapt dat gemeenten aan de woningbouwopgave willen voldoen, dat zij mikken op deze gebieden valt hen niet aan te rekenen, vindt hij. “Bouwen op die ene locatie is niet het probleem. Maar als we dit op al die locaties doen dan kan het water nergens meer heen. Daarom moeten we hier op nationaal niveau keuzes in maken.”

Noodzaak watertoets

Partick van der Broeck, de dijkgraaf van Limburg die afgelopen zomer heel wat benauwde dagen meemaakte in zijn provincie, ziet dat de focus op water bij de ruimtelijke ordening binnen gemeenten regelmatig te wensen overlaat.

“Als wethouder van Venray (tussen 2006 en 2011, red.) vond ik het niet nodig dat er in de ruimtelijke ordening een watertoets opgenomen werd, maar als dijkgraaf zie ik er de noodzaak van in. Het hoogwater in juli was een wake up call: we moeten integraal en mét de natuur naar oplossingen zoeken. We hebben de afgelopen jaren te weinig rekening gehouden met klimaatverandering en de gevolgen die dit heeft voor de ruimtelijke ordening. In ieder nieuwbouwproject zouden de kosten voor waterhuishouding moeten worden opgenomen.”

Klik op de button hieronder voor de uitzending over dit onderwerp: