Kunnen de inwoners van Noord-Holland hun moestuinen nog besproeien, zwemmen in openbaar water en het drinkwater nog veilig drinken? Al deze vragen kwamen tijdens de inspraakronde eind maart naar voren. “Ik ben een bezorgde burger die een eetbare tuin wil, waar ik biologisch fruit, bessen en kruiden wil telen,” zegt Karin Kom. “Nu weet ik niet of ik het slootwater veilig kan gebruiken voor mijn tuin. En ik hoop dat het regenwater in mijn regenton niet vergiftigd is.”

Verboden stoffen

Jantine Leeflang, die werkt voor milieuorganisatie Mobilisation for the Environment (MOB) en zelf ook woonachtig in Noord-Holland, onderzocht het water nadat in 2022 uit openbare meetresultaten al was gebleken dat er landbouwgif in het oppervlaktewater van de bollenstreek zat. Ze begon met polderwater bij Venhuizen en trof daar eind februari hoge concentraties van het onkruidbestrijdingsmiddel dinoterb aan. Na deze vondst schaalde ze het onderzoek op en inmiddels is ook insecticide fenchloorfos aangetroffen. Beide stoffen zijn sinds 1998 verboden in de Europese Unie.

Leeflang is woedend dat Hoogheemraadschap Hollands Noorden niet eerder actie ondernam, terwijl zij al eerder op de hoogte waren van deze cijfers dan de onderzoekers. Bovendien hebben alle EU-landen in 2000 afspraken gemaakt over de normen waaraan water moet voldoen, en in 2027 moeten deze doelen behaald zijn. Nederland bungelt op de Europese ranglijst op dit moment onderaan. “U zou een uitgebreid onderzoek doen. Maar dat moet in 2024 nog opgetuigd worden en komt pas na druk vanuit de samenleving. Slechts 1% van de wateren in Nederland voldoet aan de norm en u komt amper drie jaar voor de deadline in actie.”

Het Hoogheemraadschap reageert schriftelijk op vragen van Pointer. “Dit is een leermoment en wij zullen onderzoek doen naar de giftige stoffen,” laat ze weten.

Schoonmaken op de SUP

Kirsten Buis uit Hoorn zet zich al jaren met een groep betrokken West-Friezen in voor het opruimen van natuur. Daarvoor gingen ze onder andere op sup-boarden vervuilde wateren op, om deze te ontdoen van allerlei troep. “Nu vraag ik me af: hoe veilig ben ik eigenlijk als ik me op en in dit water begeef? En waar heb ik, als organisator van deze opruimsessies, deze betrokken burgers aan blootgesteld?”

Is blootstelling schadelijk?

Martina Vijver, ecotoxicoloog aan de Universiteit Leiden, vertelt over de risico’s die dinoterb mogelijk met zich meebrengt. “Dit is een zeer zorgwekkende stof. Als het in het water zit, kan dat enorm veel schade opleveren voor alles wat in het water leeft. Ook heeft deze stof kankerverwekkende eigenschappen.”

Mogelijke gezondheidsschade heeft vooral te maken met hoe vaak je in contact met het water bent geweest. Het advies is daarom om geen slootwater te gebruiken voor de moestuin, maar uit te wijken naar een regenton of drinkwater. Jacobje Visser, adviseur Milieu en Gezondheid bij GGD Hollands Noorden, stelt inwoners ook gerust: “Je wordt liever niet aan bestrijdingsmiddelen blootgesteld. Maar gebeurt dit wel, dan hoef je er niet direct ziek van te worden.”

Onmiddellijk ingrijpen

Milieuorganisatie MOB is van mening dat de bloembollensector een mogelijke veroorzaker van het vergiftigde water is. Het middel werd namelijk tot 1998 gebruikt voor de bollenteelt. De voorzitter van de Koninklijke Algemeene Vereeniging voor Bloembollencultuur (KAVB), Jaap Bond, zegt tijdens de inspraakronde: “De bollensector is groot in Nederland, en het grootste aaneengesloten bollenareaal [oppervlakte] van de wereld ligt in de Provincie Noord-Holland. Maar de sector ligt de laatste tijd ook onder vuur, met name het gebruik van chemische gewasbeschermingsmiddelen. In de hele keten wordt hieraan gewerkt. Maar onze sector gebruikt geen dinoterb, heeft het nooit gebruikt en dit is ook nooit aan ons als sector geleverd.”

MOB zet hier vraagtekens bij, omdat metingen juist in de laatste jaren een sterke toename van de gifconcentraties laten zien. De verklaring dat de vervuiling slechts historisch zou zijn, gaat volgens hen niet op. De milieuorganisatie vindt dat de veroorzaker via onderzoek achterhaald moet worden en wil dat de overheid ingrijpt om de volksgezondheid en de waterkwaliteit te beschermen.

Luister hieronder het radio-fragment over de zeer zorgwekkende stoffen terug: