“Ik zeg altijd, het net zit helemaal niet vol”, begint Nijs zijn pleidooi voor megabatterijen. “Het grootste deel van de tijd zit het maar voor 20 procent vol”. Netbeheerders hebben, zo legt Ruud uit, contracten met klanten die stroom afnemen van of leveren aan het net. Daarin staat wat de maximale capaciteit is die klanten kunnen vragen of leveren. Als alle aansluitingen op hetzelfde moment die maximale capaciteit benutten, reist er veel stroom over het net en dat kan leiden tot een stroomfile die het functioneren van het net in gevaar kan brengen. En dus geven netbeheerders op verschillende plekken in het land geen nieuwe aansluitingen of uitbreidingen van aansluitingen meer af.

Maar de stroompieken op het net doen zich in werkelijkheid maar af en toe voor. Als de wind hard waait en alle windmolenparken veel stroom leveren, bijvoorbeeld. Of als heel Nederland thuiskomt van het werk en tegelijkertijd stroom nodig heeft om te koken.

Juist die tijdelijke pieken kunnen we volgens Ruud ‘van het net afsnijden met batterijen’. De megabatterijen die GIGA Storage ontwikkelt, kunnen stroom opslaan op het moment dat er veel stroom aan het net geleverd wordt, en stroom aan het net leveren op het moment dat er veel vraag naar is.

Achterlopende wetgeving

Dat klinkt misschien als de ideale oplossing voor het volle stroomnet, ook wel netcongestie genoemd. Maar er zitten nog wat haken en ogen aan. Allereerst omdat netbeheerders nu wachtlijsten hebben voor nieuwe stroomaansluitingen en uitbreidingen van bestaande aansluitingen. Als GIGA Storage of een andere partij een megabatterij wil plaatsen, is daarvoor óok een aansluiting nodig, die dan ook op de wachtlijst komt. Terwijl die batterij eigenlijk juist kan helpen om diezelfde wachtlijst in korten. “Daar is de wetgeving nog niet op orde”, zegt Ruud. “Minister Jetten is nu bezig om te kijken of dat kan veranderen, of sommige aansluitingen voorrang kunnen krijgen, en dan bijvoorbeeld ook batterijen.”

Daarnaast moeten uitbaters van batterijen net als andere klanten van netbeheerders betalen voor stroomtransport over het net. Alleen waar ‘normale’ klanten meestal óf stroom afnemen óf stroom leveren, doen batterijen beide. Dat betekent dat er dubbele transportkosten betaald moeten worden, namelijk door de batterij en door de echte (eind-) verbruiker van de stroom.

Batterijenbedrijven verdienen aan het kopen en verkopen van stroom op het juiste moment, maar door de hoge transportkosten zijn veel businesscases van megabatterijen nu toch onrendabel, legt Ruud uit. “We zouden als tijdelijke opslag gezien moeten worden met een apart tarief. Dat hebben ze bijvoorbeeld in Duitsland al en er is ook een EU-richtlijn die dat voorschrijft, maar in Nederland moet die nog worden geïmplementeerd.”

Grote opgave

Ondanks de achterlopende wetgeving heeft GIGA Storage al een aantal projecten kunnen realiseren, door goed samen te werken met netbeheerders. “Wij richten ons onder andere op de onderstations van netbeheerders”, legt Ruud uit. Bij onderstations wordt hoogspanning omgezet in midden- of laagspanning die naar de eindgebruikers kan en andersom. “Juist op deze knooppunten loopt het vast, dus de oplossing zit erin om daar batterijen te plaatsen.” Netbeheerders kunnen in een aansluitingsovereenkomst met GIGA Storage laten opnemen op welke tijdstippen de batterijen verplicht geladen of ontladen moeten worden. “Dat nemen wij mee in ons businessmodel.”

Toch moeten we batterijen volgens Ruud vooral zien als structurele aanvulling op en niet als vervanging van dat wat ook nodig blijft: het verzwaren van het stroomnet (de infrastructuur verbeteren), zodat het meer capaciteit heeft. “Het neerzetten van zo’n batterij is niet zomaar even gedaan. Je hebt te maken met vergunningen en bijvoorbeeld stikstofdepositie. Het ontwikkelen ervan kost al een jaar, maar het bouwen nóg een jaar.”

“Volgens Netbeheer Nederland (de branchevereniging voor netbeheerders, red.) is 39 tot 54 gigawatt aan stroomopslag nodig in 2050. Maar er staat nu minder dan 1 gigawatt in Nederland.” GIGA Storage heeft nu twee batterijen van 12 en 25 megawatt in Lelystad staan en is bezig met drie nieuwe projecten: twee in de Amsterdamse haven en één in het midden van het land. “Onze ambitie is 3 gigawatt in 2030 in België en Nederland, dus kunnen we de totale Nederlandse ambitie nooit alleen waarmaken. Daarvoor hebben we collega’s uit de branche nodig.”