Buitenlandse onderzoekers zetten op een rij welke gebeurtenissen de kans vergroten op een dodelijke afloop van je relatie (of de verbreking daarvan). Veilig Thuis classificeert de meeste hiervan als 'rode vlaggen': tekenen van "acute onveiligheid" die aanwijzingen kunnen zijn van "escalatie van geweld of zelfs een fatale afloop."

Veel van de risicofactoren kunnen vallen onder wat in Nederland vaak 'intieme terreur' heet. Relaties waarin dat speelt, kenmerken zich "door een patroon van controle en dwang", beschrijft Veilig Thuis in een factsheet. Het patroon begint vaak subtiel, maar het kan ernstig escaleren – ook als er nauwelijks (zichtbaar) fysiek geweld is. Naast fysiek en seksueel geweld kan intieme terreur zich namelijk ook uiten in sociale isolatie, vernedering en intimidatie.

Één van de meest verraderlijke vormen van partnergeweld is verwurging. Het is al snel fataal en sporen zijn lang niet altijd zichtbaar. En wie het overleeft heeft een relatief grote kans dat haar (ex-)partner haar later alsnog om het leven brengt. Het Verenigd Koninkrijk, Nieuw-Zeeland en enkele andere landen hebben wurgpogingen daarom strafbaar gesteld, als onderdeel van een betere aanpak van partnergeweld. Vrouwen die door hun (ex-)partner gewurgd werden, liepen zeven keer meer kans om de relatie(breuk) niet te overleven.

Beter zicht op verwurging

We spreken hoogleraar forensisch geneeskunde Wilma Duijst over wat er gebeurt wanneer je gewurgd wordt, waar forensisch artsen precies naar kijken, en waar je zelf op kunt letten.

Allereerst iets wat niet iedereen weet: Iemand drukt meestal niet je luchtpijp dicht, maar de bloedvaten in je nek. Die brengen zuurstof van en naar je hersenen. Als je hersenen geen zuurstof meer krijgen, kun je binnen enkele minuten overlijden. Maar ook levende slachtoffers moeten het gevaar niet onderschatten. Duijst: "Er zit een behoorlijk risico in, ook al kan iemand erna gewoon weglopen." Naast post-traumatisch stresssyndroom en geheugenverlies kun je ook blijvende herschenschade oplopen, zeker als je herhaaldelijk gewurgd wordt tijdens een relatie.

Waar je op moet letten

Forensisch artsen doen onderzoek naar sporen van geweld. Ook wurgsporen zien ze geregeld, vaak bij zedendelicten of huiselijk geweld, laat Duijst weten. Maar wat zie je aan de buitenkant nadat iemand een wurging overleeft? "Als eerste bekijken we de hals, daar is in geknepen. Je kunt bijvoorbeeld blauwe plekken of striemen van vingers zien en eventueel afdrukken van nagels."

En wurging herken je niet alleen maar aan blauwe plekken in je nek. "Als eerste worden meestal de aderen dichtgeknepen, daar is minder kracht voor nodig." Aderen voeren bloed weg uit je hersenen. Als er geen bloed kan wegstromen, stijgt de bloeddruk in je hoofd. Dit laat vaak sporen achter, maar niet waar je ze als leek verwacht.

Duijst benadrukt daarom hoe belangrijk het is om ook iemands hoofd en gezicht goed te bekijken. "Dan zoek je naar kleine bloedingen die ontstaan bij hoge bloeddruk in je hoofd: in het oogwit, binnenin de mond, achter de oren, in de neus, en soms over het hele gelaat." Deze zogeheten puntbloedingen zijn meestal klein en puntvorming en rood of paars van kleur.

"Er zijn ook minder zichtbare tekenen. Zo luister je of de stem wat hees klinkt. Ook kan iemand kort bewusteloos zijn geweest – de persoon weet alleen doorgaans niet hoe lang dit was."

Snel handelen

"Het fijnst is om slachtoffers in levende lijven te zien, zo snel mogelijk na het incident," weet Duijst uit de praktijk. Maar het gebeurt vaak pas na enkele dagen of weken, als het risico duidelijk wordt bij slachtoffers of politie. Dan is het moeilijk voor een arts om in te schatten hoe ernstig het incident was. Duijst geeft wel aan dat agenten ook ter plekke snel foto’s maken. "Dat is fijn, maar betekent wel dat ik het moet doen met wat ik krijg, en ik kan niet redelijkerwijs verwachten dat iedere agent weet dat je ook het gezicht moet fotograferen."

Ken jij of ben jij iemand in een onveilige situatie? Neem contact op met Veilig Thuis op 0800-2000 voor advies, overleg en ondersteuning.

Het netwerk van Family Justice Centers werkt in Europa aan (h)erkenning van huiselijk en gendergerelateerd geweld, waaronder niet-fatale wurging.