Verwurging is na steekwonden de grootste doodsoorzaak van vrouwelijke moord- en doodslagslachtoffers in Nederland. Maar hoeveel mensen verwurging meemaken en overleven, wordt niet bijgehouden door de overheid, politie en Veilig Thuis.

Pointer vroeg in Rotterdam, Den Haag, Utrecht en Amsterdam (de G4) cijfers op die toch een eerste beeld geven: in 2022 werd in gemiddeld 16% van de gevallen van ernstig of sterk dreigend huiselijk geweld, vermeld dat het slachtoffer was gewurgd.

Burgemeesters kunnen sinds 2009 een tijdelijk huis- en contactverbod opleggen van 10 tot maximaal 28 dagen. Een hulpofficier van justitie schat de noodzaak van zo'n tijdelijk huisverbod in aan de hand van het 'Risicotaxatie-instrument Huiselijk Geweld' (RiHG). Hiermee toetst de agent de situatie op allerlei risico's voor escalatie, denk aan hoge schulden, seksuele dwang, een controlerende partner of wapenbezit. Ook op verwurging wordt getoetst, en die aantallen vroeg Pointer op.

Het risico van verwurging

Uit buitenlands onderzoek zijn risico's voor dodelijke afloop al decennia bekend, zoals seksueel geweld, stalking en de relatie verbreken met een controlerende partner. Verwurging staat bijna bovenaan de lijst, alleen bedreiging met wapens vormt een nog hoger risico. Recent onderzoek wijst erop dat een vrouw die door haar (ex-)partner gewurgd wordt, zeven keer meer kans loopt om haar relatie(breuk) niet te overleven.

Goed om te weten over verwurging: je overlijdt doorgaans niet doordat je geen lucht krijgt, maar doordat je hersenen geen zuurstof meer krijgen. De wurger (meestal een man) knijpt namelijk de bloedvaten in je nek dicht. De overgrote meerderheid van de slachtoffers overleeft een wurgpoging – maar ook dan is de impact groot.

"Het is niet alleen gevaarlijk maar ook angstaanjagend," zegt Nogah Ofer, advocaat en werkzaam bij het Centre for Women’s Justice in Londen. "Als je slachtoffers over hun ervaring hoort praten, zeggen veel van hen dat ze dachten: 'wie gaat er straks voor mijn kinderen zorgen als ik dood ben?'."

Verenigd Koninkrijk

Vorig jaar werd niet-fatale wurging in het Verenigd Koninkrijk (VK) een strafbaar feit waar maximaal 5 jaar cel op staat. Volgens Nogah Ofer was dit belangrijk voor de erkenning dat verwurging vrij uniek is, omdat het een heftige vorm van geweld is waarvan de verwondingen vaak minder ernstig lijken. "In de praktijk hoorden we dat verreweg de meeste gevallen op een laag niveau werden behandeld, wat je 'common assault' noemt [vergelijkbaar met 'eenvoudige mishandeling' in Nederland]. Dat is gelijk aan een duw of een klap in het gezicht." En dat dekt de lading niet, volgens Ofer.

Voor de Britse wetswijziging bleek data van belang om wetgevers te overtuigen. Vanwege een gebrek aan lokale data over verwurging in het VK, besloot forensisch arts Catherine White zelf onderzoek te doen onder bezoekers van het centrum voor seksueel geweld in Manchester. "Waar de (vermeende) dader een partner of ex was, was in 1 op de 5 gevallen sprake van wurging", vat White samen. "Schrikbarend hoog, als je het mij vraagt."

Onderdeel van de nieuwe wetgeving is ook om de herkenning te verbeteren onder hulpverleners en politieagenten die slachtoffers als eerste zien. Zo is het belangrijk om door te vragen, ook als er niet direct tekenen van verwurging zichtbaar zijn. "Het werd duidelijk hoeveel we voorheen misten", zegt White na afloop van haar onderzoek.

Geen landelijke registratie

"Wat we hier [in Nederland] missen is een overkoepelend beleid als het gaat om registreren", zegt Soenita Ganpat, expert dodelijk geweld bij het Verwey-Jonker Instituut. "Dat is mijns inziens een van de belangrijkste zaken om dodelijk geweld tegen vrouwen te voorkomen op de lange termijn. Je moet weten hoe vaak het gebeurt, onder wat voor omstandigheden, wat de tekenen zijn. Dan kun je richting preventieve maatregelen."

Deze opvatting weerklinkt bij Catherine White. "Je hebt internationale maar zeker ook lokale data nodig. Dat is cruciaal voor verandering", weet ze uit ervaring. "Zonder data blijft het bij zeuren."