In ons onderzoek Online Oplichting zijn we inmiddels op meer dan duizend sites gestuit die werken met nepprofielen. En een groot deel van die sites doet zich voor als serieuze datingsite. Kwetsbare mensen zoals Harold en Opa Dirk trappen erin. Eigen schuld dikke bult of zijn ze opgelicht?
Strafrechtadvocaat Gerard Spong wijst meteen naar de kleine lettertjes op de sites die vermelden dat de profielen deels fictief zijn en waarbij afspreken in die gevallen niet mogelijk is. ‘Ik zou die beroemde kleine lettertjes ter verdediging meteen aanvoeren. Het recht beschermt niet tegen onnozelheid, en ook niet tegen luiheid.’ Al voegt Spong er wel meteen aan toe dat hij ook wel weet dat mensen bij het kopen van bijvoorbeeld een wasmachine doorgaans het lezen van de kleine lettertjes overslaan.
Kleine lettertjes of koeienletters?
En daarmee lijken de websites die werken met nepprofielen zich aardig te hebben ingedekt. ‘Het hoeft niet met koeienletters op de site te staan.’ Al vindt Spong de werkwijze van de verschillende sites wel dubieus. ‘Je voordoen als een datingsite, met compleet verzonnen profielen, en je dan indekken met hele kleine lettertjes. Dat schurkt aan tegen het misdrijf oplichting.’
Op het eerste gezicht betrouwbaar
Arno Lodder, hoogleraar internetrecht, verbonden aan de Vrije Universiteit van Amsterdam zegt dat het veel verder gaat dan dat. ‘Er is sprake van oplichterij en bedrog.’ Hij heeft voor ons een aantal sites bekeken en concludeert dat de verhouding compleet zoek is. ‘Je denkt in eerste instantie dat je te maken hebt met een betrouwbare site; in Wordpress, met een mooie foto van een gelukkig stel, op zoek naar een relatie, een vriendschap, gezelligheid. Er staan zelfs ervaringen op van mensen die elkaar gevonden hebben via de site.’
En inderdaad, zo laat ‘Peter' weten online een enorme klik te hebben, ‘maar in het echt nog veel meer. Wij hebben nu geen datingsite meer nodig. Sorry!’
In strijd met de informatieplicht
De sites vermelden bijna allemaal dat een deel van de profielen fictief is. Maar volgens Lodder is het in veel gevallen echt onmogelijk om een inschatting te maken van de kans dat je daadwerkelijk iemand kunt ontmoeten. En dat is volgens hem in strijd met de informatieplicht. ‘In een overeenkomst op afstand moeten de belangrijkste kenmerken van de zaak worden weergegeven. In dit geval: chatten met een nepprofiel, en niet een afspraakje met de man of vrouw van je dromen.’
Schijn sowieso tegen
De professor internetrecht krijgt sterk de indruk dat de sites de boel bewust traineren. ‘Zo staat in sommige gevallen de cookiemelding over de disclaimer, zodat je die niet kunt lezen.’ Toeval? ‘Nee natuurlijk niet. En als je pas in artikel negen onder het kopje aansprakelijkheid van de algemene voorwaarden beschrijft dat er op jouw sites gewerkt wordt met nepprofielen, dan heb je de schijn sowieso tegen.’
De Autoriteit Consument en Markt moet heel snel hoge boetes opleggen aan de bedrijven achter datingsites met nepprofielen. Want dit is puur bedrog.
'Het OM heeft andere prioriteiten'
Lodder denkt dat dat het Openbaar Ministerie andere prioriteiten heeft dan het aanpakken van deze misleidende datingsites. ‘Op het gebied van internetcriminaliteit geven ze nu voorrang aan kinderporno en hackers.’ Maar wat hem betreft kan de Autoriteit Consument en Markt aan de slag. Bedrijven die op deze manier hun geld verdienen kun je het beste in de beurs raken denkt hij. ‘ACM hoeft wat mij betreft niet langer te wachten. Het is puur bedrog. Ik adviseer ze om heel snel hoge boetes op te leggen.’
ACM laat weten onderzoek te doen naar dit soort websites en doet geen uitspraak zolang het onderzoek loopt.
