Bron van de bewering

Eind mei schrijft Ralf Dekker, de lijsttrekker van FvD, op X (voormalig Twitter): “Wist u dat zo’n 60 procent van de Nederlandse wetten afkomstig zijn uit de EU? Ik wil dat veranderen.” In de bijgevoegde video herhaalt hij zijn boodschap terwijl hij zijn kat aait. “Nederland moet weer over haar eigen wetten gaan”, eindigt hij zijn betoog. BBB-voorman Sander Smit is het daarmee eens. In dezelfde maand geeft hij een interview aan vakblad Nieuwe Oogst waarin hij ook over de hoeveelheid wetten uit Brussel begint. “Het belang van de Europese politiek mag niet worden onderschat”, zegt hij. “70 tot 80 procent van de wetgeving komt uit Europa.”

Feiten

Waar komen die cijfers vandaan? We hebben het beide partijen gevraagd, maar kregen er geen antwoord op. In ons onderzoek vinden we ook nergens bevestiging van deze percentages. Dat is ook niet zo vreemd, de cijfers zijn namelijk een mythe. De eerste keer dat een percentage op Europese wetgeving werd geplakt was in juli 1988 toen Jacques Delors, toenmalig voorzitter van de Europese Commissie, een voorspelling deed. “Over tien jaar zal 80 procent van onze economische wetgeving, en misschien zelfs onze fiscale en sociale wetgeving, van gemeenschaps-oorsprong zijn.”

Zijn uitspraak was niet meer dan een voorspelling. Maar toch ging het vrijwel meteen een eigen leven leiden. Rechtse politici die tegen Brusselse invloed zijn gaan sindsdien met Delors’ voorspelling aan de haal. Ze presenteren het als feit, plakken er willekeurige percentages op en verklaren de uitspraak direct van toepassing op alle Europese regels.

50, 60 of 80 procent?

Het conservatieve Britse parlementslid Bill Cash meende bijvoorbeeld in 2011 dat 50 procent van de wetten in het Verenigd Koninkrijk afkomstig waren uit Europa. Voormalig premier Boris Johnson had het in 2016 over 60 procent. Terwijl Jean-Marie Le Pen, voormalig lijsttrekker van Front National, het even daarvoor nog over 80 procent had. In 2014 nam toenmalig PVV-lijsttrekker Marcel de Graaff dat cijfer over. “Ik zou de kiezer vooral willen oproepen om te gaan stemmen”, riep hij de kijkers op in EenVandaag. “Het gaat wel echt ergens over. 80 procent van onze wetten komen uit Europa. Ga stemmen”, zei hij net voor de Europese verkiezingen van destijds.

Naast FvD en BBB wordt de uitspraak op dit moment bijvoorbeeld ook gebruikt door Jordan Bardella van het Franse Rassemblement National, Marion Maréchal van het extreemrechtse Reconquête! en Seán Kelly van de Ierse christendemocratische Fine Gael Party.

Mythe als ‘bewijs’

De Delors-mythe of 80%-mythe wordt het inmiddels door onderzoekers genoemd. Het fenomeen dat populistische politici een eigen draai geven aan de voorspelling van Jacques Delors, die telkens weer van stal wordt gehaald.

“Dat de mythe zo sterk is, heeft alles te maken met hoe politici tegen de EU aankijken”, zegt de Leidse hoogleraar bestuurskunde Kutsal Yesilkagit. “Voor die groep is de EU een moloch die de soevereiniteit van de eigen staat ondermijnt. Een hoog percentage vormt voor hen het ‘bewijs’ hiervoor.”

En dat is ook hoe Dekker van FvD tegen de EU aankijkt. Een “verenigde staten van Europa”, noemt hij het. Oftewel, een superstaat die alle lidstaten opslokt. “Dat (de EU, red.) heeft niks met samenwerking te maken, maar met opheffing. Je heft je eigen staat op”, zegt de lijsttrekker in een video van de partij.

‘Meerderheid van eigen bodem’

Maar dat doembeeld klopt dus niet. Hoe zit het dan wel? Yesilkagit deed er in 2005 onderzoek naar. De conclusie: 12,5 procent van onze wetten en regelingen is door Brussel beïnvloed. “Een ruime meerderheid van alle regels in ons land is gewoon van eigen bodem!”, schreef hij met mede-onderzoekers.

Volgens het Asser Instituut, dat twee jaar later in opdracht van de ministeries van Binnenlandse Zaken en Justitie de Brusselse invloed onderzocht, hangt de mate van beïnvloeding ook erg af van het specifieke beleidsterrein. Zo’n 6 procent van de Nederlandse wetgeving op het gebied van onderwijs bleek bijvoorbeeld te zijn beïnvloed door Europese regelgeving en rechtspraak. Bij milieu was dat ten minste 66 procent. Het heeft dus niet zoveel zin om over de Brusselse invloed in algemene termen te spreken, schreef het instituut. “De opvatting dat 80 procent van de Nederlandse wetgeving uit Brussel komt, is met dit onderzoek teniet gedaan.”

Meer recente Nederlandse onderzoeken zijn er niet. Maar buitenlandse onderzoeken van de afgelopen jaren laten een vergelijkbaar beeld zien. Daar liggen de percentages tussen de 10 en 30 procent, bleek bijvoorbeeld uit een studie uit 2012 waarin de wetgeving in 9 landen werd onderzocht. Kortom, veel minder dan de 80 procent of andere percentages die nu door verschillende politici worden genoemd.

‘Brussels monster’

“Het spook van de 80 procent waart al een tijd rond”, reageert Armin Cuyvers, hoogleraar Europees recht in Leiden. “Een van de problemen met deze uitspraken is dat je goed moet definiëren wat het betekent dat een wet ‘van de EU’ komt. Of deze echt op een richtlijn berust (richtlijnen zijn bindend, maar de landen mogen de wetgeving zelf vaststellen, red.) of bijvoorbeeld mede beïnvloed is door een EU-norm (toepassing van de meeste normen is vrijwillig, red.).”

Zo zijn er Europese verordeningen op het gebied van bijvoorbeeld voedselveiligheid, milieu en gezondheid - zoals het tegengaan van broeikasgassen en de veiligheid van cosmetische producten - die bindend en rechtstreeks van toepassing zijn in alle lidstaten zonder dat ze eerst in nationale wetgeving moeten worden omgezet. Maar er zijn ook EU-richtlijnen, waaraan de lidstaten hun eigen invulling mogen geven.

Zo heeft Nederland zijn eigen belastingstelsel met specifieke belastingtarieven en -schijven die verschillen van die in Duitsland of Frankrijk. En hoewel er vanuit de EU rijbewijsstandaarden zijn, bepalen de lidstaten zelf hun verkeersregels, zoals maximumsnelheden, parkeervoorschriften en verkeersboetes. In Nederland gelden bijvoorbeeld andere maximumsnelheden op snelwegen dan in Duitsland. Hetzelfde geldt voor de structuur en inhoud van het onderwijssysteem.

Het maakt dus uit wat je telt als EU wet, bedoelt Cuyvers. EU rechtshandelingen zijn er in verschillende soorten en smaken, met verschillende mate van beïnvloeding. En die kun je niet zomaar op één hoop gooien. “Het is meestal niet zo dat we óf een wet zelf bedenken óf dat deze door de EU wordt opgelegd. We bewegen vaak binnen de Europese kaders. Dus het is veel nuttiger om te kijken hoeveel beleidsruimte we daarin hebben. Maar dat bekt minder lekker dan die 80 procent”, zegt Cuyvers.

Daarnaast moet Brussel niet worden gezien als een monster dat de lidstaten opslokt, meent de Duitse onderzoeker Annette Elisabeth Töller. Europees beleid wordt namelijk gemaakt door de gezamenlijke lidstaten zelf. “De focus ligt op de lidstaten en hoe zij worden beïnvloed, waardoor we de neiging hebben de lidstaten te zien als slachtoffers van het EU-beleid. Terwijl we grotendeels negeren dat er zonder de activiteit van diezelfde lidstaten op Europees niveau helemaal geen Europees beleid zou zijn”, zegt zij. "Het beeld van de lidstaten als slachtoffers van de Europese Unie is in mijn ogen dus een mythe."

Reactie

Forum voor Democratie en BBB hebben vooralsnog niet gereageerd op onze vragen over de genoemde percentages.

Conclusie

Hoewel de EU invloed heeft op onze wetgeving, is de bewering dat 60 tot 80 procent van onze wetten uit Brussel komt een mythe. De mate van beïnvloeding varieert sterk per beleidsterrein, en zonder de actieve bijdrage van lidstaten zou er geen Europees beleid zijn.