Het aantal bomen in Nederland loopt de afgelopen jaren terug, bleek in 2017 uit cijfers van Wageningen Environmental Research, ondanks de aanplant van nieuwe bomen. Tussen 2013 en 2017 verdween er 5.400 hectare aan bos onder meer door verstedelijking, door verbreding en uitbreiding van het aantal wegen en door boeren die bomen op hun land kappen. Minder kappen en herplant van bomen is hard nodig om ons bosgebied in stand te houden.

Ook als er geen ruimte is om bomen te herplanten op dezelfde plek, bijvoorbeeld bij een wegverbreding of nieuwbouw, moeten bomen gecompenseerd worden door nieuwe aanplant op een andere locatie. Provincies en omgevingsdiensten moeten controleren of gekapte bomen binnen 3 jaar vervangen zijn door nieuwe bomen. Ze gebruiken onder meer Google maps of satellietbeelden om te vergelijken hoeveel bomen er staan in vergelijking met daarvoor.

Helemaal vanzelf gaat de herplant niet. Controle ‘is nodig’ vindt Hilda Meines, toezichthouder op de Wet natuurbescherming bij FUMO, de Omgevingsdienst in de provincie Friesland. Ook als er wordt gekapt vanwege de verkeersveiligheid, is het een beetje de vraag of er herplant wordt. Soms is een project afgelopen, ligt het dossier in het archief en als ik na 3 jaar die plek controleer, vraag ik me af waar die bomen blijven. Vervolgens ga ik met de provincie kijken hoe we ervoor kunnen zorgen dat dit wél gebeurt.”

Het aantal bomen neemt in Nederland vooral af door boeren die de bomen op hun land kappen, blijkt uit onderzoek van de Wageningen Universiteit. Dat is geen toeval, maar heeft te maken met subsidieregelingen die in 2013 afliepen. De subsidies die eind jaren 80 aan boeren voor ‘productiebos’ werden afgegeven waren bedoeld om het verwachtte houttekort tegen te gaan en om weides en akkers in bos te veranderen om de overproductie in de landbouw tegen te gaan.

Behoud of kap?

Bomen maken niet alleen het landschap mooier, ze slaan ook CO2 op, vangen stikstof af, leveren zuurstof en zijn dus heel belangrijk voor de aanpak van klimaatproblemen. Maar niet iedere boom levert hetzelfde op, legt boomtaxateur Joost Verhagen uit. “Al wordt een boom direct vervangen, het maakt nogal een verschil of grote, volwassen bomen worden vervangen door jonge boompjes.” Verhagen en zijn collega becijferden dat er zo’n 200 tot 300 jonge boompjes nodig zijn, wil je direct hetzelfde effect bereiken als een volwassen boom. “Daarom roep ik altijd, koester die groene parel.”

Verhagen neemt een grote eik van zo’n 60 à 80 jaar als voorbeeld. “Ik schat dat zo’n boom 5000 à 6000 kilo aan CO2 heeft vastgelegd.” Zo’n boom inruilen voor een jong aangeplant boompje, heeft veel gevolgen, want nieuwe aanplant legt veel minder CO2 vast en vangt minder stikstof af dan zo’n grote eik. Hij pleit ervoor om goed te berekenen wat bomen aan baten opleveren voordat besloten wordt om te kappen. “Dan krijg je een betere balans tussen kap en behoud van een boom.“