Want bijna de helft van alle Nederlandse huishoudens (48 procent) woont in een slecht of matig geïsoleerd huis (energielabel D of lager) maar kan daar zelf niets aan veranderen. “Die mensen hebben geen invloed op de kwaliteit van hun woning, maar betalen wel de energierekening", vertelt TNO-onderzoeker Peter Mulder. "Daar zitten ook huiseigenaren tussen die geen geld hebben om grootschalig te renoveren. Maar op dit moment zitten de meest nijpende problemen met energiearmoede in de huursector.”

Afhankelijkheid

Als huurder mag je in de meeste gevallen namelijk niets veranderen aan de staat van je woning en ben je vrijwel volledig afhankelijk van je verhuurder voor verduurzaming. Duurzaamheidssubsidies van de overheid gaan aan hun neus voorbij. Ze kunnen geen dubbel glas plaatsen, zonnepanelen op het dak leggen of spouwmuur isoleren. Maar nu de gasprijzen zo ontzettend stijgen, worden juist de mensen die gevangen zitten in een tochtige huurwoning daarvoor het meest beboet.

Mulder: “We zien dat de relatie tussen energiearmoede en de kwaliteit van de woning heel sterk is. Natuurlijk kunnen mensen hun energierekening ook omlaag brengen door hun gedrag aan te passen, maar we zien dat een slecht geïsoleerde woning wel echt de bron van het probleem is. Want daardoor verbruik je veel energie, maakt de energierekening een groot deel van je budget uit en dan krijg je problemen.”

Minder douchen

Onder de ‘energiearmen’ bevinden zich volgens Mulder ongeveer 140.000 huishoudens, waar de hoogte van de energierekening zo problematisch is dat ze nog maar eens per week douchen, warme maaltijden overslaan en de verwarming nooit hoger draaien dan 15 graden. En die groep wordt vanaf januari naar verwachting groter.

Het onderzoek naar energiearmoede dat TNO eind september publiceerde berust namelijk op cijfers van 2019, vóór de explosie van de gasprijs. Inmiddels ligt die bijna vijf keer zo hoog als toen. Tel daarbij op dat ongeveer 60 tot 70 procent van alle Nederlandse huishoudens volgens energievergelijker Pricewise een variabel gastarief betaalt of een aflopend contract heeft, en je ziet de problemen groeien. Want in het nieuwe jaar betalen zij allemaal de hoofdprijs.

Benieuwd hoeveel energiearmoede er bij jou in de buurt voorkomt, en hoe dit zich verhoudt tot het percentage sociale huur? Bekijk het op onze kaart.

Compensatie

Dat er vanuit Den Haag iets moest gebeuren voor al die mensen die in energiearmoede leven of dreigen te raken, dat was duidelijk. Ter compensatie van de hoge gasprijzen kondigde het kabinet drie weken geleden een belastingmaatregel aan waardoor alle huishoudens volgend jaar gemiddeld zo’n 400 euro minder kwijt zijn aan energie. Maar de maatregel oogst veel kritiek.

Want ook de hoge inkomens en mensen met een gunstig energiecontract profiteren mee, terwijl de laagste inkomens en mensen met een aflopend of variabel contract er niet volledig mee geholpen zijn. Zij zien hun energiekosten volgend jaar tot 900 euro stijgen. Bewoners van een woning met het slechtste energielabel G zijn helemaal de pineut. Zij betalen in 2022 volgens energiespecialist Tomas Bleker van Pricewise soms ‘tot ver boven de duizend euro’ extra.

Pleister op de wond

Volgens TNO-onderzoeker Mulder plakt het kabinet hiermee een pleister op de wond zonder de oorzaak aan te pakken. “Het kabinet probeert nu begrijpelijk genoeg een compensatie te regelen voor de hoge gasprijzen, maar het is heel moeilijk om dat op korte termijn goed te doen en goed te laten aankomen bij de groep die het nodig heeft. Terwijl energiearmoede op de langere termijn eigenlijk best een overzichtelijk probleem is”, legt Mulder ons uit.“Want het gaat niet over het halve huizenbestand van Nederland, het gaat om slechts 7% van alle huishoudens waar de problemen het grootst zijn.”

Zelf pleit hij daarom voor een gerichtere aanpak: isoleer zo snel mogelijk de slechtst geïsoleerde woningen waar de energiearmoede het grootst is.

Isoleren

Maar dat isoleren van die woningen waar de energiearmoede het grootst is, dat is voornamelijk een taak van de woningcorporaties. En die zeggen niet sneller te kunnen. De hoge gasprijzen veranderen daar niets aan. Koepelorganisatie Aedes laat ons in een schriftelijke reactie weten dat de woningen met de laagste energielabels wel met voorrang worden verduurzaamd. De doelstelling is om alle sociale huurwoningen voor 2030 te voorzien van een groen energielabel, met uitzondering van monumenten en woningen die wachten op de sloopkogel.

Om meer vaart te kunnen maken met verduurzaming pleit Brenda Heidinga, woordvoerder van Aedes, voor het volledig afschaffen van de verhuurderheffing. “Dankzij de vermindering van de verhuurderheffing kunnen we harder vooruit. We zouden meer kunnen doen, en eerder kunnen aanpakken, als de verhuurderheffing wordt afgeschaft.”

Slimmer organiseren

Volgens TNO-onderzoeker Peter Mulder is langer wachten geen optie en moeten zowel de overheid als woningcorporaties nadenken over hoe ze dit beter organiseren. “Woningcorporaties moeten gestimuleerd worden om die woningen zo snel mogelijk te isoleren. Dat kan door meer financiële middelen beschikbaar te stellen, door te investeren, maar het is ook een kwestie van goed organiseren. Want als je samenwerkt met andere woningcorporaties om op grote schaal te verduurzamen, dan kunnen die kosten ook omlaag en kan het tempo omhoog.”

Benieuwd wat woningcorporaties en gemeenten doen om ‘energiearme’ huurders te helpen? Kijk vanavond om 22.30 uur naar Pointer op NPO2.