Even was het wereldnieuws toen Robert F. Kennedy Jr. begin februari werd verwijderd van Instagram. Bobby, zoals hij door zijn familie wordt genoemd, is een van de grootste actievoerders tegen vaccinaties, en Facebook (eigenaar van Instagram) had het gehad met de misinformatie die hij verspreidde via het platform. "We hebben dit account verwijderd omdat het herhaaldelijk ontkrachte beweringen over het coronavirus of vaccins heeft gedeeld", zei het bedrijf in een reactie. De verwijdering van het account bleek echter vooral symbolisch. Want de Facebook- en Instagram-pagina van Kennedy’s anti-vaccinatie organisatie Children’s Health Defense blijven gewoon in de lucht. De persoonlijke verbanning van Instagram houdt Kennedy dan ook niet tegen. "Het is censuur", reageert de beroemde complotdenker en anti-vaxxer. "Geen van mijn berichten was onjuist."

Met Children's Health Defense voert Kennedy een felle campagne om "schadelijke blootstellingen te elimineren" en "de verantwoordelijken ter verantwoording te roepen". Die strijd levert zijn organisatie inmiddels jaarlijks meer dan een miljoen euro aan donaties en beurzen op, voldoende geld om flink te adverteren op sociale media, professionele video’s te maken en rechtszaken te voeren tegen iedereen die hem voor de voeten loopt.

In Europa werkt Kennedy samen met Nederlandse (Viruswaarheid), Belgische, Italiaanse en Duitse actiegroepen. En ook met de Duitse arts Heiko Schöning. De uit Hamburg afkomstige Schöning is de lijfarts van Kennedy en oprichter van de World Doctors Alliance, een internationale samenwerking van medici die de lockdowns willen beeïndigen en alle "gerelateerde schadelijke maatregelen" willen tegenhouden. Het is een verzameling van politici en medici, die zich veelal bezig houden met alternatieve geneeswijzen en die deels zijn geschorst of niet meer actief zijn als arts.

De World Doctors Alliance en Kennedy's Children's Health Defense Europe (CHDE) trekken geregeld samen op. Ze demonstreren samen, organiseren congressen en maken samen video’s. Zoals "Ask the Experts", een in december geproduceerde video die nu - soms in verkorte versie - via Facebook en Whatsapp de wereld over gaat. In Arabische landen, Brazilië, Maleisië, Zuid-Afrika en Polen heeft de video van 27 minuten al voor veel rumoer gezorgd. En ook in België en Nederland wordt de video nog steeds gedeeld. De beelden worden inmiddels actief verwijderd door Facebook en YouTube, maar op BrandNewTube (een alternatief voor YouTube) is de video al bijna 280 duizend keer bekeken.

In de video waarschuwen meer dan dertig zelfbenoemde experts voor de gevaren van coronavaccins. Volgens Children's Health Defense zijn de experts "artsen" die hun "individuele zorgen" uiten. Uit onze analyse blijkt echter dat geen van de aangehaalde experts viroloog is, dat een aantal niet medisch opgeleid zijn, en dat de personen die wel medisch opgeleid zijn voor een deel zijn geschorst door beroepsorganisaties vanwege hun onjuiste claims over COVID-19 (zie kader).

Wat zeggen de "experts" van CHDE en de World Doctors Alliance over coronavaccins? We hebben de beweringen uit de video samengevat tot elf punten, die we hieronder bespreken en factchecken.

1. Er is geen coronapandemie. Er is geen virus waarvan is aangetoond dat het ziektes veroorzaakt.

Hoewel COVID-19 de wereld al een jaar in haar greep houdt, blijft de Amerikaanse arts Andrew Kaufman erbij dat het virus niet bestaat. Of eigenlijk, dat geen enkel virus bestaat. Volgens het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) is het coronavirus SARS-CoV-2 het virus dat de ziekte COVID-19 kan veroorzaken. Wereldgezondheidsorganisatie WHO, het Amerikaanse CDC en Duitse Robert Koch Institut onderschrijven dat onder andere. Het virus wordt van mens tot mens overgedragen. Door hoesten en niezen worden druppeltjes verspreid, die iemand anders kan inademen en daardoor besmet kan raken. Ook kunnen de druppeltjes via handen worden overgedragen.

2. Er is geen sprake van extra doden, en dus is een vaccin niet nodig.

Voor Nederland geldt dat in ieder geval niet. Het CBS houdt bij hoeveel mensen er meer sterven dan verwacht. Dat categoriseren ze als ‘oversterfte’. Daarin wordt sinds het begin van de COVID-19-pandemie een duidelijke stijging waargenomen. In heel 2020 overleden bijna 169 duizend mensen. Gemiddeld zijn dat ruim 3200 sterfgevallen per week en dat zijn 10 procent meer mensen dan normaal gesproken sterven. In de eerste weken van 2021 overleden opnieuw meer mensen dan verwacht. Hier kun je de cijfers van begin maart van het CBS over oversterfte zien (de meest actuele op het moment van schrijven). Daarin concludeert het CBS dat voor het eerst sinds september er minder mensen overlijden dan verwacht. Vooral bij ouderen boven de 80 was de sterfte begin maart lager dan normaal. En ook onder bewoners van verpleeghuizen en gehandicaptenzorginstellingen is de sterfte een stuk gedaald. En dat zijn precies de groepen waar al veel mensen zijn gevaccineerd.

3. Het vaccin is niet getest op dieren. Wij mensen zijn de proefkonijnen en het vaccin kan voor ernstige bijwerkingen zorgen.

Proefdieren zijn, in tegenstelling tot wat de Belgische arts Hilde de Smet in de video zegt, regelmatig ingezet in onderzoek naar coronavaccins. Zoveel zelfs, dat er volgens Trouw een tekort dreigde van apen. De vaccins van Moderna en Pfizer zijn getest op muizen en makaken. De bijwerkingen zijn niet anders dan die bij andere vaccins.

4. In dit vaccin zit nanotechnologie, nanobots in hydrogels, ontwikkeld voor militaire doeleinden. Er zijn sterke aanwijzingen dat het vaccin je een bestuurbare marionet zou kunnen maken door middel van je eigen smartphone, verbonden met het 5G-netwerk en kunstmatige intelligentie.

Holistisch huisarts Johan Denis uit België werd eerder geschorst omdat hij onder meer zei dat de coronapandemie een complot is. En ook nu zit hij ernaast. In de ingrediëntenlijst van het Pfizer-vaccin staan bijvoorbeeld geen nanobots genoteerd. Wel zitten er lipide nanodeeltjes in die de werkzame stof aan het lichaam afleveren. Pfizer noemt ze liefkozend medicijnpostbodes. De nanodeeltjes zijn gemaakt van een biologisch afbreekbare polyester polymeer, het materiaal waar ook oplosbare hechtingen van gemaakt zijn. Het zijn dus geen robots.

5. COVID-19 vaccins zijn niet veilig.

Net als andere vaccins, moeten ook de coronavaccins aan strenge eisen voldoen. Voldoen ze daar niet aan, dan mogen ze niet in Nederland worden gebruikt. Het Europees Geneesmiddelen Agentschap (EMA) oordeelt samen met het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) over de veiligheid van vaccins. Ook nadat vaccins zijn goedgekeurd, worden ze in de gaten gehouden. In onze vaccin tracker houden we bij welke vaccins zijn goedgekeurd.

6. Het is een nieuw RNA-vaccin en daarom is er geen garantie dat het vaccin op de lange termijn geen negatieve effecten zal hebben. Het zal je DNA veranderen.

De kans op bijwerkingen op de lange termijn is klein, maar nooit helemaal uit te sluiten. Daarom worden vaccins altijd in de gaten gehouden, ook als het vaccin al is goedgekeurd. De ontwikkeling van de coronavaccins gaat snel, maar ze moeten voldoen aan dezelfde strenge eisen (zie 5). Het idee dat coronavaccins op de lange termijn voor kwalijke aandoeningen kunnen zorgen is gebaseerd op de gedachte dat RNA-vaccins iemands DNA kunnen wijzigen. Dat is niet het geval, aldus het CBG. "Studies tonen aan dat genetisch materiaal uit vaccins niet in ons DNA terechtkomt", schrijft voorzitter Ton de Boer. "Het vaccin breekt op natuurlijke wijze af nadat het zijn goede werk heeft gedaan. Een coronavaccin dat DNA of RNA bevat, toont ons lichaam als het ware de 'bouwtekening' van een stukje van het virus. Na injectie leest het lichaam die bouwtekening af en maakt het zelf dat stukje na." RNA kan de celkern niet binnenkomen en daar het DNA aanpassen, zegt ook immunoloog Marjolein van Egmond.

7. We kunnen de symptomen van COVID-19 behandelen met vitamine D, C en zink.

Het SARS-CoV-2 virus kan de ziekte COVID-19 veroorzaken. Vitamines kunnen (als je ze in de juiste hoeveelheden neemt) je weerstand verhogen, maar je niet volledig beschermen tegen de ziekte. Het Voedingscentrum is er heel duidelijk over: "Nee. Er zijn geen voedingssupplementen die beschermen tegen het coronavirus."

8. Vaccins zijn niet betrouwbaar. Het doet alsof er een virusaanval is door immuunreacties van het lichaam uit te lokken.

De meeste vaccins bevatten een sterk verzwakte of gedode vorm van het virus, of een gedeelte van het virus, en stimuleren zo een immuunrespons. Het lichaam wordt aan het werk gezet om de ziekteverwekker uit te schakelen. Daardoor kun je na toediening van een vaccin ook last krijgen van bijwerkingen, zoals spierpijn, hoofdpijn of koorts. Het lichaam leert op die manier het virus te herkennen, zonder dat je daadwerkelijk geïnfecteerd bent geweest. Als de met het vaccin ingeënte persoon later in contact komt met het echte virus, "herinnert" het immuunsysteem zich die ziekteverwekker en produceert dan snel de juiste antistoffen om het virus te vernietigen.

9. De PCR-test is onbetrouwbaar en veroorzaakt zoveel vals-positieven, dat we angstig zijn gemaakt en daarom nu instemmen met een vaccin.

De PCR-test wordt als meest betrouwbaar gezien, volgens het RIVM, en wordt wereldwijd ingezet om de bevolking op de aanwezigheid van COVID-19 te controleren. De PCR-test detecteert genetisch materiaal van het virus en kan op die manier aantonen of een persoon met het virus geïnfecteerd is. De betrouwbaarheid van een test hangt onder meer af van de hoeveelheid SARS-CoV-2, zoals het virus officieel heet, die in iemands bovenste luchtweg aanwezig is. Maar ook van de kwaliteit van het afgenomen monster. Met andere woorden: een test moet wel helemaal correct worden uitgevoerd, anders kan de uitslag worden beïnvloed. Mensen die de monsters afnemen worden daarom ook getraind om dit goed te doen. Kortom, er zijn verschillende factoren die voor fout-positieve uitslagen kunnen zorgen. Het aantal fout-positieve uitslagen kan worden teruggedrongen, volgens het RIVM, door alleen met klachten naar de teststraat te gaan.

10. Het vaccin kan vrouwen steriliseren.

Arts Elke de Klerk herhaalt hier een hardnekkig gerucht dat veel rondgaat op sociale media. Volgens berichten zouden de vaccins een proteïne, genaamd syncytin-1, bevatten dat vrouwen zou steriliseren. De vaccins bevatten dit proteïne echter niet. Ook zijn er tot nu toe geen aanwijzingen gevonden volgens het RIVM dat coronavaccinaties nadelige gevolgen kunnen hebben voor de zwangerschap. Maar omdat er nog weinig over bekend is, raadt het instituut de vaccinatie tijdens de zwangerschap op dit moment voor de zekerheid af.

11. Het vaccin kan een cytokinestorm veroorzaken die erg gevaarlijk is voor de gezondheid.

Met cytokinestorm wordt een hyperactieve immuunrespons bedoeld. In een poging het virus te bestrijden, raakt het afweersysteem ontregeld waardoor er grote schade kan ontstaan aan vitale organen, zoals de longen. Cytokinestormen worden in verband gebracht met COVID-19, hoewel uit onderzoek van de Radboud Universiteit juist blijkt "dat er bij COVID-19 patiënten géén sprake is van een cytokinestorm". Meer daarover hier. Onderzoeken van zowel Pfizer als Moderna geven ook aan dat er geen bewijs gevonden is dat coronavaccins voor deze hyperactieve immuunresponses kunnen zorgen.

Effect

Van deze beweringen van de zelfbenoemde experts blijft dus weinig over. Maar dat betekent niet dat ze geen effect hebben. Journalisten van Britse omroep BBC lieten de Ask the Experts video van Children’s Health Defense Europe en de World Doctors Alliance aan een groep vrijwilligers zien. Enkele kijkers raakten overtuigd door de video, waardoor hun twijfels over het nemen van het vaccin toenamen. "Het klonk zo echt en plausibel, omdat de experts werden aangeduid als clinici en artsen", zegt een van de vrijwilligers, een 83-jarige vrouw, tegen de BBC.

"Ik kan me goed voorstellen dat mensen die al wat twijfelen of die het ook allemaal niet zo goed weten, gemakkelijk meegaan met zo’n video als Ask the Experts", zegt professor politieke communicatie Peter Van Aelst van de Universiteit Antwerpen. Van Aelst doet onderzoek naar het delen van misinformatie over corona op sociale media. Hij denkt dat de strategie van Children's Health Defense Europe, het presenteren van misinformatie via mensen die zich expert noemen, goed kan aanslaan. "Ik denk dat je in Vlaanderen en Nederland meer succes hebt met een wetenschapper die op subtiele wijze twijfel begint te zaaien. De video is professioneel en slim gemaakt. Ze laten veel mensen zien uit verschillende landen. Dat geeft zoiets van: 'Wow, dit betekent iets'. De 'experts' in de video komen over als mensen die gestudeerd hebben. Ze beginnen ook vaak met punten die aannemelijk klinken, waar meer mensen zich niet helemaal goed bij voelen. 'Verdient de farmaceutische industrie hier inderdaad niet te veel aan?', vraag je je misschien af. Maar dan gaan ze verder, ontkennen ze bijvoorbeeld dat er een pandemie is, en spelen ze in op allerlei angsten en twijfels."

Van Aelst denkt dat het delen van anti-vax video’s voorlopig een fenomeen in de marge is. "Maar dat wil niet zeggen dat we niet bezorgd moeten zijn", zegt hij. "Het risico (van dit soort misinformatie, red.) zie je nu in de praktijk. In Brussel komt bijvoorbeeld in een aantal zorginstellingen maar vijftig procent van het personeel opdagen om zich te laten vaccineren. Met die twijfel kun je een vaccinatiestrategie in de war brengen. De gevolgen zijn heel reëel."

Onderzoek naar artsen?

Een aantal van de buitenlandse artsen in de video is geschorst omdat ze misinformatie verspreiden over COVID-19 of coronavaccins. Hoe zit dat met Nederlandse artsen? Volgens de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) mogen artsen kritisch zijn of twijfels hebben over COVID-19 of de maatregelen. "Maar in hun hoedanigheid als arts mogen ze geen desinformatie, onwaarheden of complotdenkbeelden verspreiden of - zonder redelijke onderbouwing - afwijkende handelingen verrichten", zegt IGJ-woordvoerder Mariël van Dam. "Uitgangspunt daarbij is dat de samenleving van artsen mag verwachten dat wanneer zij zich kenbaar maken als arts, zij zich ook houden aan de normen en richtlijnen van hun beroepsgroep en aan de voor artsen geldende COVID-19 richtlijnen."

De inspectie vindt de verspreiding van misinformatie zeer schadelijk voor het bestrijden van het COVID-19-virus, zegt Van Dam. "Dit soort uitspraken staan haaks op de (wetenschappelijk onderbouwde) door en voor artsen geldende richtlijnen, brengen risicovolle verwarring met zich mee, en schaden het vertrouwen in de zorg. En daarbij: zorgverleners werken nu keihard om de zorg onder deze enorme druk overeind te houden, en dan is het zeer ongepast én onverantwoord dat ‘collega artsen’ hier desinformatie of leugens over verspreiden in de media."

De inspectie heeft daarom het handelen van enkele artsen onderzocht en hen daarop aangesproken. Om welke artsen het gaat wil de IGJ niet bekendmaken. Houdt een arts zich vervolgens nog steeds niet aan de normen en richtlijnen voor medische zorg, dan kan de inspectie een tuchtklacht indienen. Het tuchtcollege kan vervolgens maatregelen opleggen, zoals schorsing of schrappen uit het BIG-register, waardoor een arts zijn of haar beroep niet meer kan uitoefenen. Eerder werd bekend dat de inspectie onderzoek doet naar uitlatingen van Elke de Klerk, een van de artsen in deze video.

Wie zijn de "experts" in de video?

We onderzochten de meer dan dertig personen die in de video van Children's Health Defense Europe en de World Doctors Alliance worden aangehaald.

Andrew Kaufman - Amerikaanse arts, natuurgeneeskundige en consultant, lid van de World Doctors Alliance. Gelooft dat virussen niet bestaan.

Hilde de Smet - Belgische arts, studeerde geneeskunde in Groningen, hangt esoterische geneeswijzen en traditionele helingswijzen aan. Stopte in 2019 met haar huisartsenpraktijk en geeft nu consultaties. De Smet is lid de World Doctors Alliance en Artsen voor Vrijheid. Werkt samen met het Belgische Viruswaanzin.

Nils R. Fosse - Arts uit Noorwegen. Doet mee aan protesten tegen de lockdown in Noorwegen.

Elizabeth Evans - Niet meer werkzaam als arts. Werkt als consultant.

Mohammad Adil - Chirurg, geschorst nadat hij video’s plaatste op sociale media waarin hij COVID-19 een “hoax” noemt. Lid van de World Doctors Alliance.

Vernon Coleman - Britse auteur die het bestaan van HIV en AIDS ontkent en anti-vaccinatie boeken schrijft.

Dolores Cahill - Ierse hoogleraar translationele geneeskunde, voorzitter van de radicaal rechtse partij Irish Freedom Party. Uit EU-wetenschapscommissie gezet vanwege haar standpunten ten aanzien van COVID-19. De University College Dublin geeft aan haar standpunten niet te delen. Lid van de World Doctors Alliance.

Zac Cox - Lid van de World Doctors Alliance. Holistische tandarts.

Anna Forbes - Holistisch arts, hangt alternatieve geneeswijzen aan zoals Medical Qigong en Plasmolifting.

Ralf E.R. Sundberg - Gepensioneerd chirurg. Aanhanger van alternatieve geneeswijzen. Schreef boeken over hoe medisch onderzoek wordt beïnvloed door de farmaceutische- en voedselindustrie. Is van mening dat vaccinaties niet werken.

Johan Denis - Holistisch huisarts. Geschorst omdat hij weigert een mondmasker te dragen en denkt dat de pandemie een complot is.

Daniel Cullum - Chiropractor, maakt gebruik van ozon-therapie en bio-energie testing.

Moritz von der Borch - Duitse fitness trainer, werkt samen met protestgroep Querdenken.

Anne Fierlafijn - Belgische huisarts, hangt alternatieve geneeswijzen aan. Meent dat een sterker immuunsysteem je "wapent" tegen corona.

Tom (Thomas) Cowan - Gezondheidscoach, werd voor vijf jaar geschorst nadat hij niet goedgekeurde medicatie voorschreef aan patiënten met borstkanker. Verspreidt complottheorieën over 5G.

Kevin P. Corbett - Onderzoeksconsultant.

Carrie Madej - Osteopaat, aanhanger van QAnon complottheorieën.

Barre Lando - Kinesist en aanhanger van alternatieve geneeswijzen.

Kate Shemirani - Voormalig verpleegster, werd geschorst vanwege de verspreiding van misinformatie over COVID-19. Is in Groot-Brittannië het gezicht van de anti-vaccinatie beweging.

Sandy Lunøe - Voormalig apotheker uit Noorwegen, beheert een anti-vaccinatie Facebookgroep die zegt dat HIV is ontwikkeld in een Amerikaans laboratorium, Bill Gates de wereldbevolking wil laten krimpen met vaccins en dat vaccins autisme veroorzaken.

Boris Dragin - Zweedse aanhanger van traditionele Chinese geneeskunde.

Piotr Rubas - Poolse arts. Blijkt volgens een factcheck van AFP niet te werken bij de klinieken waarvan hij zegt dat hij er werkt.

Natalia Prego Cancelo - Spaanse huisarts, richtte samen met Heiko Schöning (World Doctors Alliance) Médico por la Verdad (Artsen voor de Waarheid) op. Haar beweringen over COVID-19 worden onderzocht door een beroepsorganisatie.

Rashid Buttar - Amerikaanse osteopaat en complotdenker. Heeft tweemaal een reprimande gekregen vanwege zijn werkwijzen.

Nour de San - Consultant, werkt voor politieke partij Les Libéraux Démocrates.

Kelly Brogan - Holistisch psychiater, schrijft boeken over alternatieve geneeswijzen, ontkent het bestaan van COVID-19 en meent dat AIDS niet het gevolg is van HIV.

Konstantin Pavlidis - Holistisch therapeut.

Sherri Tenpenny - Amerikaans osteopaat en anti-vaccinatie activist.

Senta Depuydt - Voorzitter CHDE. Bestuurslid van de anti-vaccinatie organisaties Ligue Nationale pour la Liberté de Vacciner en het European Forum for Vaccine Vigilance (EFVV), waarvoor ze werkt als lobbyist bij het Europees parlement.

Heiko Santelmann - Noorse gepensioneerd arts, die meent dat 5G wordt gebruikt om ons te besturen en dat nano-chips zijn verwerkt in vaccins. Richtte in 2015 een organisatie op tegen verplichte vaccinaties.

Margareta Griesz-Brisson - Duitse arts, werkzaam in Londen. Lid van de Duitse partij Die Basis. Meent dat mondmaskers gevaarlijk zijn.

Mikael Nordfors - Lid van de World Doctors Alliance. Verloor zijn registratie na klachten van patiënten. Desondanks zet hij zijn werk voort.

Elke de Klerk - Lid van World Doctors Alliance. Arts, oprichter van Artsen voor Waarheid. Wordt onderzocht door de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd vanwege haar uitlatingen tijdens een manifestatie in Eindhoven waar ze mensen opriep zich niet te laten testen en vaccineren, omdat ze anders "eigendom van Microsoft" worden.