Recidive

In Nederland zijn er de afgelopen jaren steeds meer gevangenisstraffen aan minderjarigen opgelegd. Dit harder aanpakken van jonge criminelen heeft vooralsnog niet geleid tot een afname in de recidive (de mate waarin jongeren na een straf opnieuw de fout ingaan). Meer dan de helft van de jongeren die een gevangenisstraf heeft uitgezeten komt binnen twee jaar weer in aanraking met justitie. Hoe komt dat? En wat is er aan te doen? Dat leggen we voor aan Thimo van der Pol, onderzoeker aan het Amsterdam Universitair Medisch Centrum (AUMC) en forensisch psychotherapeut bij GGZ instelling Arkin. Hij werkt veel met jeugdige criminelen.

Hard straffen

“Verreweg de meeste jongeren komen bij ons als het door de rechtbank wordt opgelegd, na bijvoorbeeld hun PIJ maatregel (jeugd TBS) of na gevangenisstraf of in combinatie met een voorwaardelijke straf. In al die gevallen is er toezicht vanuit de jeugdreclassering. We organiseren zaken voor de jongeren zoals school, werk, woonplek, schuldenaanpak en we geven therapie, bijvoorbeeld trauma- of familietherapie. Het doel is dat het criminele gedrag stopt. ”

-Het stoppen van crimineel gedrag. Is dat ook niet het doel van een gevangenisstraf?

“Kijk, vaak wordt gezegd als jongeren iets crimineels doen : ‘je moet ze hard aanpakken, die moet je opsluiten!’ Maar, we weten dat streng straffen niet werkt. Dat laten heel veel onderzoeken ook zien. Hoge recidivecijfers dus. Het zorgt er juist voor dat criminaliteit toeneemt. Maar, als je deze jongeren de juiste behandeling geeft, dan neemt de criminaliteit af.”

-Zijn we in Nederland zo streng met straffen dan?

“Ja, ik denk dat we in Nederland heel streng zijn met straffen. We hebben bijvoorbeeld nog steeds levenslang als zwaarste straf. En, de maximale ‘tijdelijke’ gevangenisstraf is nog niet zo lang geleden verhoogd naar dertig jaar. En je ziet ook in de cijfers dat jeugdige delinquenten steeds langer vastzitten. Ja, ik denk dat we langzaam wel naar de kopgroep van Europa gaan qua streng straffen.”

Slim Straffen

“Ik ben een voorstander van slim straffen. Je kunt dan best wel iemand opsluiten maar doe dat dan ook gekoppeld aan andere zaken. Zorg bijvoorbeeld dat ze geconfronteerd worden met hun daden door met slachtoffers te praten, door hun familie er ook bij te betrekken, vanaf het begin al. Met andere woorden, zorg dus voor een vorm van behandeling naast de gevangenisstraf.”

-Maar wordt dit door jongeren wel als straf gevoeld?

“Ja juist! Vaak vinden jongeren een behandeling een veel strengere en zwaardere straf dan vastzitten in een gevangenis. Want het is nogal wat om bijvoorbeeld te vertellen aan je vader dat je eigenlijk boos op hem bent omdat hij er heel weinig is geweest voor je. Ja, daar heb je lef voor nodig. Jongeren zeggen ook heel vaak dat ze dat in het begin heel erg moeilijk vinden.”

-Wat levert deze vorm van straffen dan op?

“We weten dat als je het zo doet, dat de opbrengsten vele malen groter zijn. Ten eerste krijg je dan minder recidive en dus minder criminaliteit. Ten tweede: het kost minder geld. En ten derde: de samenleving wordt er beter van. Maar het is vaak een moeilijk verhaal om te verkopen aan mensen omdat ze natuurlijk die rotjochies zien en denken: ‘Ja, die moeten gestraft worden.’ Maar, wat is straffen? Wat is nou echt straffen voor die jongens? Nou, ik denk dat je ze meer moet gaan behandelen en dat je moet zeggen: ga maar eens over je gevoelens praten."

Tweede Kansen

“Ik vraag altijd aan mensen: Wat wil je? Wil je dat die jongeren als ze weer vrijkomen dat er dan weer nieuwe delicten gebeuren? Moeten we dan nog een keer zeggen: ik pik het niet. En moeten we dat drie of vier keer doen? Of wil je het één keer zeggen en ook dingen doen die ze ook vervelend vinden, maar die ervoor zorgen dat ze niet weer terugvallen?"

- Zijn er voorbeelden van landen waar ze dat wel doen?

“De Scandinavische landen zitten echt veel meer op de resocialisatie. Daar zie je ook dat er veel minder recidive is. Je moet investeren in de talenten van deze jongeren en hen verleiden om uit de criminaliteit te stappen door de goede keuzes te maken. Want ze hebben vaak talent; misschien kunnen ze goed rappen of zijn ze heel erg creatief, kunnen ze goed praten, of mensen overtuigen. Dat kan je inzetten, het loont om daar in te investeren, dan geven ze veel meer terug aan de maatschappij. En ik vind ook dat heel veel van onze kinderen, want dat zijn het, dat ook verdienen."