Deze factcheck is uitgevoerd in het kader van de gezamenlijke factcheckmarathon van het AD, Nieuwscheckers en Pointer (KRO-NCRV) in de aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen op 22 november 2023. Bekijk hier alle factchecks.

Bron van de Bewering:

In een NOS op 3-debat (minuut 53:09) deed lijsttrekker Rob Jetten van D66 twee beweringen: “Als minister van Klimaat heb ik nu afgedwongen dat alle grote daken van 250 vierkante meter of meer verplicht zonnepanelen krijgen.” Ten tweede zegt hij: “Want als we eerst al die lege daken vol leggen met zonnepanelen hoeven we inderdaad niet meer zonne-panelen op landbouwgrond te leggen.”

Feiten

Om met die eerste te beginnen: klopt het dat op alle daken groter dan 250 vierkante meter verplicht zonnepanelen komen dankzij Jetten? En hoe snel zal dit dan gebeuren? Uit Jettens twee kamerbrieven blijkt dat hij zijn prestaties op dit vlak overdrijft in het NOS op 3-debat.

Niet dankzij Jetten

Jetten presenteert zijn plannen alsof hij deze zelf heeft bedacht en afgedwongen heeft. Maar uit de kamerbrieven blijkt dat dezelfde strategie al door de Europese Commissie is opgesteld. In mei 2022 zien we in een brief van de Commissie dat zij “de installatie van zonne-energie op het dak verplicht stellen voor: alle nieuwe openbare en commerciële gebouwen met een nuttig vloeroppervlak groter dan 250m2 tegen 2026”. Alle bestaande zouden in 2027 aan de beurt moeten komen. Twee dagen later stuurt Jetten zijn plannen naar de Kamer.

Niet alle gebouwen

De kamerbrieven van de minister voor klimaat onthullen dat de verplichting alleen vrij zeker is voor ‘utiliteitsgebouwen’, zoals fabrieken, kantoren, scholen en distributiecentra. Wie in een zeldzaam groot woonhuis woont of in een flatgebouw met een dergelijk dak valt hier dus niet onder. Het ministerie verwacht geen problemen en maakt zonnepanelen op daken groter dan 250m2 vanaf 2025 verplicht voor deze gebouwen. Het gaat bovendien alleen om níeuwe gebouwen, die vanaf 2025 worden gebouwd.

Voor bestaande gebouwen is het moeilijker om dezelfde verplichting op te leggen. De regering wil gemeenten de mogelijkheid geven om deze verplichting voor bestaande niet-woongebouwen door te voeren. De streefdatum voor inwerkingtreding van deze bevoegdheid is medio 2024. Desgevraagd verwacht het ministerie bij deze groep wel uitdagingen in haalbaarheid. Vragen zoals de aansluiting op het elektriciteitsnet, de geschiktheid van daken voor het gewicht van zonnepanelen en de economische haalbaarheid voor eigenaren kunnen roet in het eten gooien.

Hoeveel vierkante kilometer is geschikt voor zonne-energie?

De bewering dat we geen landbouwgrond meer nodig hebben wanneer we alle grote daken vol leggen met zonnepanelen ligt ook genuanceerder. Volgens zonne-energie-expert Wiep Folkerts is het vooral een politieke keuze of we geen landbouwgrond meer gebruiken voor zonne-energie. Zonne-energie-expert Wiep Folkerts van TNO helpt ons met de cijfers. “De doelstelling voor 2050 is dat we 25 á 30 procent stroom uit zon halen, dat is 10 keer meer dan we nu hebben liggen. Dit betekent dat we nog 1200 km2 zonnepaneel moeten leggen”. Volgens Folkerts heeft Nederland in totaal 1100 km2 dak om zonnepanelen op te leggen, inclusief kleinere daken. Maar die daken zijn niet allemaal geschikt. "Als we alles uit de kast halen (en daarvoor een aantal problemen oplossen) zouden we maximaal tot 80% van die 1100 kunnen komen, maar 40% is realistischer, dus circa 450 km2."

Het is dan ook maar zeer de vraag of we zonder zonnevelden op landbouwgrond kunnen. Folkerts: “Het minst verstandige deel van de uitspraak van Jetten is het deel: we moeten eerst die daken vol gaan leggen.” Volgens hem moeten we namelijk álles tegelijk doen om aan die 1200 vierkante kilometer te komen: op water, op gevels en op landbouwgrond.

Oordeel

Jetten zet als minister van Klimaat inderdaad stappen om zonnepanelen op grote daken te verplichten. Maar dit is vooral ook beleid van de Europese Commissie. Bovendien stelde hij in het debat dat dit voor álle daken groter dan 250 vierkante meter geldt. Een nadere blik op de plannen toont aan dat het vooral om nieuwe utiliteitsgebouwen gaat. Het is bovendien maar zeer de vraag of we daarmee zonder zonnevelden op landbouwgrond kunnen.

Reactie D66

Gevraagd om een reactie laat een woordvoerder van D66 weten: “Op zich klopt het wel wat de minister zegt alleen zit er – zoals altijd – wel enige nuance in.” Hij wijst erop dat er bij bestaande utiliteitsgebouwen inderdaad twijfel bestaat over de ”financiële of technische haalbaarheid per geval.” Bij nieuwbouw verwacht hij “weinig hobbels omdat in het ontwerp en de aanbouw rekening gehouden kan worden met de normering.”