Zorgaanbieders snijden flink in het aantal klinische, intensieve behandelingen binnen de geestelijke gezondheidszorg. Toch is de zorgplicht niet in gevaar, concludeert de Nederlandse Zorgautoriteit. De Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie is kritisch: "Er is onvoldoende besef van het belang van hoog-specialistische zorg."
De afgelopen weken kwamen er verschillende berichten naar buiten over het sluiten van klinieken en het afbouwen van klinische behandelingen. Zorgaanbieders willen meer inzetten op zorg vanuit huis en met deze overgang is de zorgplicht niet geschonden.
Wel signaleert de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa), die erop toeziet bij de zorgverzekeraars of een cliënt tijdige, goede en betaalbare zorg binnen een bepaalde afstand krijgt, dat er soms gebrekkige communicatie is geweest over de sluiting.
Risico
Altrecht Psychosomatiek Eikenboom in Zeist gaat het aantal bedden halveren bij hun hoog specialistische afdeling. Eikenboom is een zogenaamde TOPGGz-kliniek, de enige in zijn soort waar mensen terechtkunnen met ernstige psychosomatische klachten: lichamelijke functies die bijvoorbeeld uitvallen als gevolg van een onverwerkt trauma. Altrecht wil meer inzetten op zorg vanuit de thuissituatie (ambulant), mede vanuit het idee zo meer mensen te kunnen helpen.
Het Centrum voor Psychotherapie in Lunteren van zorgaanbieder Pro Persona rondde per 1 juli hun klinische, intensieve behandelingen af. De behandelingen zijn niet altijd kostendekkend, aldus het bestuur. Ook deze zorgaanbieder wil meer inzetten op ambulante zorg. Eerder sloot de Kliniek Intensieve Behandeling (KIB) Arkin in Amsterdam-West al de deuren vanwege personeelstekorten.
Behandelaren en (ex)cliënten die juist erg tevreden zijn over hun klinische behandeling, organiseerden dit voorjaar protestacties op het Haagse Malieveld. Onder de naam Red de GGZ overhandigden ze meer dan 20 duizend handtekeningen aan minister Helder met het verzoek om verdere afbraak van klinische behandelingen te voorkomen.
Er volgde een Commissiedebat, waarop Kamerleden bij de minister erop aandrongen om zorgvuldig te kijken of de zorgplicht niet in gevaar zou komen. De minister liet vervolgens een onderzoek uitvoeren door de toezichthouder.
Wat is de zorgplicht?
Binnen de GGZ moet een cliënt kunnen rekenen op tijdige, goede en betaalbare zorg. Als cliënten naar een andere zorgaanbieder worden overgeplaatst, bijvoorbeeld bij het sluiten van een kliniek, moet de zorgverzekeraar een proactieve en coördinerende rol op zich nemen om de continuïteit van de zorg te garanderen. De NZa ziet erop toe of de zorgverzekeraar zich hieraan houdt.
De NZa concludeert nu dat de zorgplicht niet geschonden is. Wel waarschuwt de toezichthouder dat het anders had kunnen lopen, aangezien zorgverzekeraars er soms niet goed op hebben toegezien dat een cliënt opnieuw de passende zorg zou krijgen. Door controlebezoeken van de NZa, hebben zorgverzekeraars intensiever navraag gedaan naar het vervolgtraject, zo meldt de zorgautoriteit.
Kamerlid Lisa Westerveld (GroenLinks) die eerder Kamervragen over dit onderwerp stelde, is teleurgesteld over de uitkomsten. “De NZa concludeert dat een zorgaanbieder niet goed gecommuniceerd heeft over de sluiting van een kliniek. Maar dat lijkt mij een essentieel onderdeel van goede zorg. Cliënten hebben last van deze onzekerheid, ze weten niet waar ze aan toe zijn en dat kan hun psychische problemen verergeren.”
Het verbaast haar dat de zorgplicht niet in het geding is. “Wat is de betekenis dan van een zorgplicht?”, vraagt ze zich af. “De NZa geeft aan dat de sluitingen aanleiding zijn om met de inspectie te bespreken wat de verantwoordelijkheid van zorgaanbieders is voor de continuïteit van de zorg. Maar als dat niet de verantwoordelijkheid is van een zorgaanbieder, van wie is het dan wel?”
Gemis
De Nederlandse Verenging voor Psychiatrie vindt ook dat het onderzoek tekort schiet. “Het belangrijkste gemis in dit onderzoek is dat het perspectief van de cliënt en de behandelaar ontbreekt”, zegt Niels Mulder, voorzitter van de Nederlandse Verenging voor Psychiatrie (NVVP) die 3800 leden telt.
De NZa realiseert zich onvoldoende het belang van hoog-specialistisch, landelijk aanbod.
“De NZa houdt zich te afzijdig”, zegt Mulder, die eveneens hoogleraar openbare geestelijke ‘gezondheidszorg is bij het Erasmus MC. “De zorgautoriteit accepteert te gemakkelijk dat een ambulant aanbod (zorg vanuit huis, red) voldoende is terwijl een belangrijk deel van de patiënten juist wordt opgenomen omdat ambulante zorg hen niet helpt."
De NZa geeft aan dat het in opdracht van de minister heeft gekeken naar mogelijk gemeenschappelijke oorzaken van het wegvallen van klinische zorg en het al dan niet schenden van de zorgplicht. De vraag welk type behandeling al dan niet effectief werkt voor een cliënt, was daar geen onderdeel van en valt niet onder hun toezicht.
"De NZa realiseert zich onvoldoende het belang van hoog-specialistisch, landelijk aanbod", aldus Mulder, "waardoor het gevaar bestaat dat dit soort intensieve, klinische behandelingen steeds meer zullen verdwijnen.”
Voor ons onderzoek naar de geestelijke gezondheidszorg duiken we de komende weken dieper in de gespecialiseerde GGZ: hoe kan het dat sommige specialistische klinieken omvallen, of er flink gesneden wordt in de beddenafname? En wat zijn de gevolgen voor de cliënten? Daarover berichten we de komende tijd op onze website. Onze radio en tv-uitzending staan gepland op zondagavond 4 september.
Heb jij ervaring met een GGZ-kliniek die op omvallen staat?
Ben je behandelaar of cliënt, en heb je te maken met lange wachtlijsten voor specialistische, klinische zorg? Of moet je je behandeling stoppen omdat de instelling zijn deuren gaat sluiten? Laat het ons weten. We zijn benieuwd naar je ervaring.
