Bron

In het verkiezingsprogramma van de BBB staat op pagina 113:

"Europa heeft een ambitieuzere klimaatdoelstelling geformuleerd (< 1,5 graden) dan het ‘Parijs akkoord’ (< 2 graden stijging) met als gevolg, dat de Nederlandse samenleving voor een enorme opgave staat om in 2030 de netto uitstoot van CO2 met 55 procent te reduceren ten opzichte van 1990 en in 2050 CO2-neutraal te zijn.**

[...] Nederland moet zich dus maximaal inzetten om deze doelen te behalen, maar dat doen we wel met gezond verstand. Daarbij wegen we alle belangen mee en kijken we naar het grote geheel. Wereldwijd draagt Nederland slechts 0.4 procent bij aan de wereldwijde CO2-uitstoot en onze CO2-voetafdruk per inwoner is al veel lager dan menig ander (Westers) land."

De PVV en Denk gebruiken in hun programma's hetzelfde cijfer als de BBB. De eerste partij voegt hieraan toe dat we "als klein landje ten onrechte denken het klimaat te kunnen 'redden'" (pagina 22). De tweede stelt dat "realistisch blijven" belangrijk is, Nederland stoot maar weinig uit, en "klimaatbeleid levert weinig op als de rest van de wereld niet meedoet" (pagina 55).

Wereldwijde uitstoot

We beginnen met het eerste deel van de bewering: "Wereldwijd draagt Nederland slechts 0,4 procent bij aan de wereldwijde CO2-uitstoot [...]".

Een wetenschappelijke bron die wereldwijd data verzamelt - onder meer over ongelijkheid, armoede, oorlog en klimaatverandering - is Our World in Data (OWID). In deze factcheck gebruiken we cijfers van deze bron. Andere bronnen zullen iets andere waarden noemen: vaak gaat het om een definitieverschil. Maar de posities van landen ten opzichte van elkaar zijn bij elke bron hetzelfde.

Over CO2-uitstoot zijn per land gegevens beschikbaar: de meest recente cijfers hierover komen uit 2021. Volgens OWID was Nederland in dat jaar verantwoordelijk voor 0,38 procent van de wereldwijde uitstoot van koolstofdioxide. Afgerond is dat 0,4 procent, het cijfer dat de BoerBurgerBeweging noemt.

Hier is wel een kanttekening bij te maken. De cijfers gaan namelijk alleen over de uitstoot die binnen de eigen landsgrenzen plaatsvindt. OWID noemt dit de 'production-based' uitstoot, gebaseerd op productie in eigen land. Maar Nederland zorgt ook over de grens voor uitstoot: we importeren voedingsmiddelen, grondstoffen en andere producten die in het buitenland voor CO2-uitstoot zorgen. We exporteren echter ook goederen naar andere landen, die dus op hun beurt verantwoordelijk zijn voor de uitstoot die dit bij ons veroorzaakt.

Uitstoot buiten Nederland

Voor dit bovenstaande kan worden gecorrigeerd. Dataplatform OWID doet dit ook, in een tweede berekening. Dit noemt het de 'consumption-based' uitstoot - gebaseerd op onze consumptie dus. De rekensom is hierbij als volgt: uitstoot door productie binnen Nederland ('production-based') + uitstoot door producten die we importeren - de uitstoot van onze exportproducten. De meest recente berekening van OWID gaat over 2020 en die uitstoot bedraagt 151,91 miljoen ton CO2 voor Nederland. Dit komt op 0,43 procent van het wereldwijde totaal, wat je eveneens zou kunnen afronden naar 0,4 procent; het getal dat de BBB gebruikt.

Hoe weinig is het?

Het percentage dat de partijen noemen, lijkt al met al aardig te kloppen. Maar hoe zit het met de rest van de bewering? Er staat bij de BBB dat het om 'slechts' 0,4 procent gaat. Het is dus weinig, lijkt de partij te willen zeggen. Die logica keert ook terug bij de PVV en Denk. Is die uitstoot inderdaad laag? Duurzaamheidsexpert Babette Porcelijn zegt van niet: "Als je corrigeert voor het aantal inwoners krijg je een ander beeld. We doen het als land helemaal niet zo goed, maar eerder slecht."

Het gaat dus ook over de verhouding tussen het aantal inwoners en de uitstoot. We rekenen het uit. In 2020 had Nederland zo'n 17,4 miljoen inwoners, tegenover ongeveer 7,8 miljard mensen wereldwijd. De Nederlandse bevolking bedroeg twee jaar geleden dus 0,22 procent van het totaal, terwijl we toen zoals gezegd 0,43 procent van alle koolstofdioxide uitstootten. "Zo blijkt dat we ongeveer twee keer zoveel CO2 uitstoten als je van onze bevolkingsomvang zou verwachten", aldus Porcelijn.

Impact per persoon

Ook de rest van de bewering van de BBB gaat over de orde van grootte van onze milieu-impact: "...onze CO2-voetafdruk per inwoner is al veel lager dan menig ander (Westers) land". Doen onze inwoners het ten opzichte van andere landen inderdaad zoveel beter?

We richten ons weer tot dataplatform OWID, dat ook de 'consumption-based' CO2-uitstoot per inwoner voor elk land in kaart heeft gebracht. Het wereldwijde gemiddelde per persoon is 4,5 ton CO2-uitstoot in 2020. Nederland komt op 9 ton CO2 per inwoner, net als tien andere landen, waaronder Duitsland, Japan en Tsjechië. We staan hiermee op de gedeelde 22e plek van de lijst (van slecht naar goed) met 120 landen en gebieden die OWID heeft opgesteld. Er zijn dus 21 landen die per inwoner meer uitstoten dan de gemiddelde Nederlander.

Maar de BBB heeft het over Westerse landen. Hoe doen we het in vergelijking met hen? We leggen onze uitstoot naast de cijfers van de EU-landen**, het Verenigd Koninkrijk, Japan, Australië, Canada en de VS. Nederland doet het met 9 ton CO2 per inwoner slechter dan het EU- en het Europese gemiddelde van zo'n 7 ton. Van best scorende naar slechtst scorend - dus van minste naar meeste uitstoot - staan we op plek 18 van alle 27 EU-landen. Er zijn dus zeventien EU-landen die het beter doen dan wij.

Ook stoten we per persoon meer uit dan de inwoners van het Verenigd Koninkrijk en Denemarken (beide 7 ton CO2 per inwoner). Ook Zweden en Frankrijk (beide 6 ton) doen het beter. Wel zijn we zuiniger dan België en de VS, waar 15 ton per persoon wordt uitgestoten.

Overigens komt China - een land dat vaak genoemd wordt als het om uitstoot gaat - op 7 ton per inwoner. Nederlanders doen het dus slechter.

Uitstoot vergelijken

Hoogleraar klimaatverandering Heleen de Coninck van de TU Eindhoven vindt de vergelijking met andere landen maar deels relevant. "Onze uitstoot is gewoon te hoog. Door onze voetafdruk te vergelijken met een wereldwijd of westers gemiddelde, zeg je eigenlijk: sommige andere landen doen het minder goed, dus wij hoeven niet harder te gaan. Maar als je kijkt naar de klimaatopgave, is het nodig om wél snel met die uitstoot naar beneden te gaan."

"Nog los van de correctheid van de cijfers is de vraag: wat is je verantwoordelijkheid? Rijke landen zoals Nederland stoten meer uit en hebben dus ook de grootste verantwoordelijkheid voor het klimaatprobleem. En doordat we relatief veel geld hebben, hebben we ook meer mogelijkheden om het probleem aan te pakken", aldus De Coninck.

Porcelijn stelt hetzelfde. "We hebben de middelen om het voortouw te nemen. We zijn een innovatief land en rijk genoeg om te experimenteren, dingen te bedenken en te testen."

Ambitieuzer dan het 'Parijs akkoord'?

Volgens de BBB heeft Europa ook een "ambitieuzere klimaatdoelstelling geformuleerd (< 1,5 graden) dan het ‘Parijs akkoord'". Dat klopt niet, stellen Porcelijn en De Coninck. In 2015 is in het klimaatakkoord van Parijs afgesproken om de opwarming van de aarde te beperken tot ruim onder de 2 °C. 1,5 graden is dus inderdaad ambitieuzer, maar in 2015 werd ook al gesteld dat de opwarming zo mogelijk tot 1,5 graden moest worden beperkt. Hierna is volgens De Coninck tijdens de klimaattop in Glasgow, eind 2021, in feite het 1,5 °C-doel tot de streefstandaard gemaakt. De Coninck: "Omdat de gevolgen boven de 1,5 °C zoveel ernstiger worden."

Conclusie

Klopt de uitspraak: "Wereldwijd draagt Nederland slechts 0,4 procent bij aan de wereldwijde CO2-uitstoot en onze CO2-voetafdruk per inwoner is al veel lager dan menig ander (westers) land"?

Nederland heeft als klein land logischerwijs een klein aandeel in de wereldwijde CO2-uitstoot. Dat aandeel is afgerond 0,4 procent, zoals de partijen stellen. Ons inwonertal maakt echter 0,22 procent van de wereldwijde populatie uit, en we stoten dus bijna voor het dubbele aantal mensen CO2 uit. Onze uitstoot is in die zin niet in verhouding met ons inwonertal. Dit is in tegenspraak met de boodschap van de PVV, Denk en de BBB dat de Nederlandse uitstoot laag is.

De andere uitspraak van de BBB, dat onze CO2-voetafdruk per inwoner "al veel lager" is dan menig ander (westers) land, is een kwestie van interpretatie. Per inwoner zit Nederland op 9 ton CO2-uitstoot. Er zijn westerse landen die daar flink bovenuit komen, zoals België (15 ton) en de VS (14 ton).

In de EU hebben zeventien van de 27 landen echter een lagere uitstoot dan Nederland. Ook zitten we boven het Europese en het EU- gemiddelde van beide rond de 7 ton. Er zijn bovendien Europese landen die qua rijkdom vergelijkbaar zijn met Nederland, zoals Frankrijk (5,8 ton), Denemarken (7 ton) en Zweden (6 ton), die per capita flink minder uitstoten.

Update 8 november 2023

In een eerdere versie van dit artikel stonden enkele cijfers verkeerd vermeld. Dit is aangepast, en doet verder niet af aan de conclusie. Nederland blijkt in de EU zelfs nog een plek lager te staan; niet zestien maar zeventien landen hebben een lagere uitstoot per inwoner.

Reactie partijen

De factcheck is voorgelegd aan de BBB. De partij heeft hier vooralsnog niet op gereageerd. Ook Denk heeft tot nu toe niet gereageerd.

De PVV stuurt dat het cijfer blijft staan, en de conclusie die de partij aan dit percentage verbindt is: "wat Nederland aan klimaatbeleid doet, is mondiaal totaal verwaarloosbaar". Het klimaatpakket van 28 miljard euro zou volgens een berekening van minister Jetten neerkomen op een klimaatwinst van 0,000036 graden Celsius. "Afgerond is dat 0, geen enkel effect", aldus de partij.