GGD’s, politici en prominente artsen worden door de leden van dit trollenleger online, maar ook fysiek lastiggevallen. Pointer is de afgelopen 3 maanden undercover gegaan in deze groep, heeft de nepaccounts opgespoord en achterhaald welke personen achter dit digitale trollenleger schuilgaan.

Het trollenleger – dat Het Digitale Leger wordt genoemd – is inmiddels offline, omdat er onenigheid in de groep is ontstaan over hoe ze na de verkiezingen verder moeten gaan met hun campagne. Tijdens de hoogtijdagen bestaat de groep uit bijna 800 leden. Met de software van Trollrensics en digitaal-forensisch onderzoek hebben we 121 actieve trollen aan de groep kunnen koppelen.

In de Telegram-groep wordt desinformatie over het coronavaccin aangeboden. De leden van die groep krijgen tips om anonieme accounts aan te maken op Twitter, Facebook, Instagram en verschillende nieuwswebsites. Het doel is om een 'waarheidsbom' op Nederland te gooien: door massaal desinformatie te verspreiden via nepaccounts, moet het standpunt van deze coronasceptische minderheid dominant worden.

Naast de Telegram-groep waarin het trollenleger met desinformatie wordt gevoed, is er nog een chatgroep van zo'n 150 leden. Daarin nemen 27 personen het voortouw in de discussies over welke berichten zij aan Het Digitale Leger doorgeven. In deze chat worden niet alleen digitale acties voorbereid: enkele leden maken en verspreiden plannen om offline personen te intimideren. Deze ideeën worden in de chatgroep besproken en uitgevoerd.

Dit verspreidt het trollenleger

Pointer heeft de berichten in de Telegram-groepen opgeslagen en geanalyseerd, zodat we kunnen onderzoeken welke anonieme accounts bij het trollenleger horen. In 3 maanden tijd krijgen de trollen 708 url's, 1.112 afbeeldingen en 528 video's aangeboden met desinformatie over het coronavaccin

Begin april worden de mailadressen van GGD-testlocaties in de groep verspreid. Leden worden aangespoord om een vooraf opgestelde e-mail te versturen. Daarin doen zij zich onder valse voorwendselen voor als journalist. Het doel van deze actie is om de testlocaties te overladen met tijdrovende vragen.

Het huisadres van Diederik Gommers (voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Intensive Care en lid van het Outbreak Management Team) wordt in de groep verspreid. Mensen worden opgeroepen om op 17 april bij de IC-arts ‘koffie’ te gaan drinken: een term die demonstranten gebruiken om actie te gaan voeren. Uiteindelijk komt het niet zover.

We hebben ook ontdekt dat enkele leden in het trollenleger zich hebben aangesloten bij extreem-rechtse organisaties, zoals Stormfront Nederland. Een andere trol is het afgelopen jaar in het nieuws geweest, omdat zij Hugo de Jonge meerdere keren heeft belaagd op het Binnenhof.

"Je hebt het moment bereikt dat propaganda letterlijk kan betekenen dat er mensen aan kunnen overlijden", zegt Robert van der Noordaa. Hij heeft eerder onderzoek gedaan naar trollenlegers rondom de MH17-ramp en zanger Dotan, en is een van de ontwikkelaars achter de Trollrensics-software.Thuiszitten door corona en het grote aanbod aan chatgroepen zijn volgens Van der Noordaa een 'zwaar explosief mengsel': mensen die al gevoelig zijn voor desinformatie, kunnen zich binnen de kortste keren aansluiten bij zo’n trollengroep. "Mensen kunnen dan zodanig radicaliseren dat ze op een gegeven moment dit soort huis-tuin-en-keuken-terroristen gaan worden."

De leiders van het trollenleger

Maar wie zitten er nou precies achter Het Digitale Leger? Wie zijn de aanjagers? Tijdens de gesprekken in de chatgroep wordt regelmatig persoonlijke informatie gedeeld. Leden praten over hun woonplaats zodra zij hun reis naar een demonstratie plannen. Anonieme accounts worden per ongeluk met hun echte voornaam genoemd door andere leden. En in enkele gevallen delen personen video’s of foto's waarop zij te zien zijn. Met digitaal-forensisch onderzoek hebben we de identiteit van drie sleutelfiguren in Het Digitale Leger achterhaald.

Alex

De geestelijk vader van Het Digitale Leger is Alex, een ICT-medewerker van een zorggroep die in zijn vrije tijd hiphop producent en rapper is. Hij beheert meerdere websites waar mensen – net als op Facebook – accounts kunnen aanmaken en berichten kunnen plaatsen. Een van die sites is volledig gericht op het publiceren en bespreken van complottheorieën. Het Digitale Leger ontstaat in eerste instantie op zo’n website. Begin dit jaar wordt de Telegram-groep en -chat aangemaakt.

We hebben Alex benaderd en opgespoord, maar op vragen over zijn betrokkenheid bij Het Digitale Leger wil hij geen antwoord geven.

Francesco

Francesco is de schuilnaam voor Frans, de beheerder van de Telegram-groep. Naar eigen zeggen is Francesco een klokkenluider uit de medische wereld die persoonlijk in contact stond met viroloog Ab Osterhaus en oud-directeur van het RIVM Roel Coutinho, nadat hij in 2005 een groot schandaal over vaccins zou zijn tegengekomen. Er is echter geen enkel bewijs te vinden dat dit daadwerkelijk is gebeurd. Osterhaus en Coutinho zeggen beiden niet bekend te zijn met de echte naam van Francesco en de foto (beiden bekend bij de redactie) van Francesco zegt hen ook niks.

Daarnaast zegt Francesco een verleden in het Korps Commandotroepen en in de journalistiek te hebben. Vorige zomer is de politie aan zijn deur geweest, al weten we niet waarvoor dat is. We hebben hem gebeld voor uitleg en wederhoor, maar daar wil hij niet op ingaan. "Ik weet niet wie jij bent, wat jij mij vraagt en wie jou heeft gestuurd. Ik ben hier helemaal niet van gediend, dus ik ga ophangen." Vervolgens heeft hij ons nummer geblokkeerd.

Erwin

Het fanatiekste lid in het trollenleger is Erwin. Hij is 10 jaar werkloos, en is geleidelijk dieper in de wereld van actievoeren en complottheorieën gedoken. In 2014 stond hij nog aan de basis van een armbandjesactie, waarmee aandacht voor homorechten tijdens de Winterspelen van Sotsji werd gevraagd. Erwin heeft zich aangesloten bij De Gele Hesjes, waar hij naar eigen zeggen 'wakker is geworden': een term die complotdenkers gebruiken om aan te geven dat zij samenzweringen en complotten doorzien.

Volgens Erwin heeft Het Digitale Leger meerdere succesvolle campagnes uitgevoerd om hun ideologie naar buiten te brengen. In een besloten Telegram-groep is nog een andere actie besproken.

In die groep zou Francesco cryptische boodschappen hebben achtergelaten aan de beheerders van andere corona-sceptische groepen. Erwin is de enige die met ons wil praten en we hebben hem nagevraagd wat met die boodschappen wordt bedoeld. Daarin wordt gesproken over een gerichte actie in Den Haag.

Pointer: Wat is dan die gerichte actie? Gaan jullie dan met borden staan, of wat moet ik daar bij bedenken?

Erwin: "Volgens mij zei ik net: 'Als we met zijn allen in de auto stappen, dan is het klaar.'"

Ja, met zijn allen in de auto stappen. En dan? Dan gaan jullie naar Den Haag rijden, en dan zijn jullie in Den Haag.

"Nou, wat denk je wat er dan gebeurt, als er honderdduizend man tegelijk in de auto stappen?"

Dan wordt het heel druk. Dan gaan jullie.. dat weet ik niet, wat er dan gebeurt.

“Nou, dan geef je de mogelijkheid om iets te omsingelen, of niet?”

Ja, maar dan gaan jullie gewoon met zijn allen om het Torentje staan en dan zeggen jullie: 'Je moet aftreden.' En dan zegt Rutte: 'Nou, ik treed af.' Dat is het idee?

"Nou, dat gaat wat anders, vriend. Hahahaha, je hebt niet met domme mensen te maken hè?"

Nee nou ja, goed. Leg het mij maar uit, ik weet niet wat jij daarmee bedoelt.

"Nou, mijn telefoon wordt getapt, dus ik moet uitkijken. Kijk, ik ben niet op mijn achterhoofd gevallen."

Radicalisatie

Hoewel bovenstaande plannen niet concreet zijn en geen strafbare uitspraken bevatten, maakt desinformatie- en radicalisatie-onderzoeker Bharath Ganesh (Rijksuniversiteit Groningen) zich ernstige zorgen over gecoördineerde trollenlegers zoals Het Digitale Leger. "Zodra je covid-desinformatie verspreidt, en iemand neemt het vaccin niet vanwege deze onjuiste informatie, dan kan dat gewoon leiden tot serieuze klachten of zelfs overlijden."

De plannen die Erwin tijdens het telefoongesprek met Pointer voert gaan volgens Ganesh zelfs nog een stap verder. Demonstreren en oproepen tot het aftreden van een politicus valt allemaal binnen de grondrechten die wij als Nederlander hebben. "Maar als iemand niet aan de telefoon wil vertellen wat de plannen van jouw actiegroep zijn, dan moeten er toch wel alarmbellen gaan rinkelen", concludeert Ganesh. "Dat vind ik echt beangstigend, omdat het erop lijkt dat zij hun zorgen niet op een democratische manier willen uiten."

De politie houdt deze groepen in de gaten, aldus een woordvoerder. Het is niet strafbaar om desinformatie te verspreiden, maar er wordt wel telkens bekeken of er strafbare en concrete dreigingen zijn in deze groepen.