Driekus Vierkant is een fenomeen in Groningen. Een anonieme Twittertrol met bijna 5.000 volgers en regelmatig blogs op Geenstijl.nl, die nauwgezet wordt gevolgd door politici, ondernemers en journalisten. De hele dag door twittert hij erop los. Vaak is het onzin: berichtjes over trekkers, broccoli en zijn gekke buurman. Maar af en toe kan hij ook genadeloos toeslaan met scherpe analyses of door gevoelige informatie naar buiten te brengen.

Bijvoorbeeld als hij journalisten wijst op het dure meubilair in de bestuurskamer van het Noorderpoort College. Of de provincie aanspreekt op de slechte resultaten van "subsidievehikel" Energy Valley, een platform voor duurzame energie. Of als hij het manifest GAS opstelt, waarin hij zich keert tegen de gaswinning in de provincie en Groningers oproept hun lidmaatschap bij de gevestigde politieke partijen op te zeggen. Zijn oproep zorgde voor impact en door zijn directe aanpak voor veel rumoer in de regionale politiek.

Toen Peter den Oudsten begin 2015 burgemeester werd van Groningen (hij is nu waarnemend burgemeester van Utrecht), creëerde Driekus meerdere nepprofielen met de foto en naam van Den Oudsten en deed zich voor als de burgemeester. Hij liet de "burgefeester" onzinnige dingen zeggen, om hem zo op de hak te nemen. "Men zocht een jonge dynamische vrouw. Dank voor het vertrouwen, Groningen!"

Venijnige trol

Driekus neemt geen blad voor de mond. Hij pakt de in zijn ogen falende politici en instellingen aan en neemt het op voor de burger. Dat maakt hem geliefd bij de één, en gevreesd door de ander. Ondernemers en lokale journalisten smullen er ondertussen van en sturen hem plagende — soms zelfs flirterige — berichtjes via Twitter terug.

Tenminste, zo ging het in de eerste jaren nadat Driekus Vierkant in 2013 zich op Twitter voor het eerst meldde. De laatste tijd lijkt zijn houding te zijn veranderd. Van iemand met een hart voor de provincie, naar een venijnige trol die seksistische afbeeldingen plaatst, zich beledigend uitlaat en personen op niet subtiele wijze onderuit probeert te halen.

En achter die trol - zo blijkt uit het onderzoek van Pointer en de Researchdesk - schuilt een invloedrijke ondernemer die zitting heeft in verschillende ondernemersbesturen, campagnes voert voor de provincie, ambassadeur is van het Beatrix Kinderziekenhuis en zitting heeft in de raad van toezicht van RTV Noord. Kortom, iemand met een groot netwerk en veel invloed.

#luievrouwen

Iedere vrijdag plaatst Driekus een erotische naaktfoto van een vrouw met daarbij de hashtag #luievrouwen. Homoseksualiteit noemt hij een ‘seksuele afwijking’. En als een video van Danielle Veira, directeur Nationale Veiligheid Suriname, veel gedeeld wordt op Twitter, besluit Driekus voor de gelegenheid naaktfoto’s van vrouwen van kleur te plaatsen, met daarbij de hashtags #BlackLivesMatter en #luievrouwen.

Regelmatig valt hij mensen persoonlijk aan. De voorzitter van een Vereniging van Eigenaren schold hij in zijn blog meerdere keren uit voor "totale lul" vanwege een koopzondagregeling. Toen een communicatiemedewerker van een woningcorporatie ervoor zorgde dat een nepaccount dat Driekus had gemaakt werd verwijderd, omdat daarbij de identiteit van politicus Marc Calon werd misbruikt, begon Driekus haar meteen te bestoken met berichten. Om er twee dagen later op een stalkerige wijze aan toe te voegen: "Ik dacht even aan @Marie". En even later: "Drie Kusjes voor @Marie. Ondanks dat je ons blockte. We hadden een mooie tijd samen."

Intimiderend

"In het begin hebben veel mensen met interesse gekeken naar wat er nou eigenlijk gebeurde, zich verbaasd over de informatie die hij had, wat gelachen om grapjes. Maar als je goed kijkt en langer meeleest, zijn er veel schadelijke uitingen. Seksistische uitlatingen of stellingen die tegen het racistische aan zijn. En dat is niet meer van deze tijd", zegt iemand in het netwerk van Driekus Vierkant. Samen met een ander wil hij wel praten over Driekus, maar beide willen niet met naam worden genoemd (de namen zijn bekend bij de redactie).

"Het wordt steeds persoonlijker. En daarmee wordt het onveilig", legt een van hen uit. "Het is een anoniem account, en die persoon weet veel van wat er gebeurt. Het geeft het gevoel van: iedereen is verdacht. Je hebt geen idee wie het is, misschien kom je ‘m wel tegen op straat. In het begin was dat grappig, en vonden mensen dat ook grappig. Maar op een gegeven moment wordt dat dus heel ongemakkelijk."

"Als je op z’n blog kijkt, zie je dat hij de afgelopen periode echt mensen door het slijk heeft gehaald of op een hele vervelende manier geframed of aangesproken onder het mom van grappig en satire. Maar als mens sta je daar wel en weet je niet wie het gaat zien. En je kan er niks tegen beginnen." Daarom willen de twee alleen anoniem over Driekus Vierkant praten.

Zijn anonimiteit en netwerk geven Driekus veel macht, vinden ze. "Sommige mensen denken te weten wie het is, maar ze durven het niet te onthullen omdat ze niet kunnen inschatten wat de consequenties zijn. En dat herken ik wel. Als ik Driekus ergens op aanspreek, krijg ik soms berichtjes van mensen. "Wat dapper dat je dit doet. Ik zou dat ook wel willen. Ik weet dat het laf is, maar ik heb angst." Letterlijk de term angst. Hij is intimiderend. Hij weet veel en dat gebruikt hij: Pak je mij, dan pak ik jou, en je weet niet wie ik ben dus ik kan alles maken."

Wie is Driekus Vierkant?

Wie is Driekus Vierkant? Wie gaat er schuil achter de anonieme trol? Die vraag wordt vaak gesteld. Driekus geniet ervan en hij speelt er graag mee. Tijdens een bijeenkomst van journalisten in Groningen tweet hij bijvoorbeeld een foto van de vloer van de zaal, om aan te geven dat hij ook aanwezig is. Alsof hij ze wil laten weten: 'Ik weet wat jullie doen, ik houd jullie stiekem in de gaten, probeer me maar te vinden'. Voor hem is het een spel.

Verslaggevers van Dagblad van het Noorden interviewen de persoon achter Driekus Vierkant in 2015 over zijn alter ego. In het artikel "Geëngageerde etterbak" vertelt hij dat het account samen met een groep vrienden is bedacht en dat ze in ploegendiensten de berichten plaatsen. "Ze hebben allen hun eigen netwerk, zo kan het dat Driekus bijna overal verstand van heeft en over alles een mening."

Speculaties over zijn identiteit zijn er volop, schrijven de journalisten. "Wethouders worden verdacht. Ondernemers. Een journalist. Meerdere advocaten worden genoemd. Mogelijkheden genoeg. Bewijs ontbreekt." Voor het interview spreken ze als voorwaarde met Driekus af dat ze zijn werkelijke identiteit niet zullen onthullen.

Een andere verslaggever vermoedt dat het internetondernemer Stef van der Ziel is, omdat Driekus en hij dezelfde woordkeuze gebruiken. Maar Van der Ziel ontkent, lezen we in het artikel van Dagblad van het Noorden: "'Nee, ik weet wel wie het zijn, maar ik ben het niet', haast hij zich te verklaren. Alweer een dood spoor."

Digitale sporen

Samen met collega’s van de Researchdesk — dat digitaal onderzoek doet voor BNNVARA, VPRO, NTR en HUMAN — besluiten we zelf uit te pluizen wie de persoon achter Driekus Vierkant is. We proberen digitale sporen van de werkelijke Driekus te vinden.

De eerste hint is de registratie van het internetadres van Driekus. Driekus Vierkant en de elf varianten op zijn accounts (zoals DikkeDriekus, JezusDriekus, Driekus_Jr en Voorliegster) hebben bijna allemaal een e-mailadres dat eindigt op driek.us. Driek.us is ook het adres dat wordt gebruikt voor zijn website.

Het is duidelijk dat de persoon achter Driekus zich probeert te verstoppen. Zijn internetadres is op dit moment namelijk geregistreerd door Luke S. Walker, een duidelijke referentie naar de hoofdpersoon van Star Wars. Hij heeft de registratie aangepast, want in 2013 werd het adres nog gekocht door ene Berend J. Webstra van Webstra Enterprises & Zonen. Ook een verzonnen naam, maar dit account brengt ons wel naar de werkelijke eigenaar.

Webstra 2000

Want als we zoeken naar Berend Webstra via Google komen we namelijk een pagina tegen van het bedrijf Iprecom uit 1999. Iprecom heeft destijds de online live-uitzendingen van het Groningse popmuziekfestival Noorderslag verzorgd en bedankt Berend Webstra, met daarbij een link naar zijn bedrijf Webstra 2000 websites. De link werkt inmiddels niet meer. Maar op een andere pagina van de website van Iprecom staat dat het bedrijf de naam Webstra 2000 heeft verzonnen voor een 1-aprilgrap.

Kortom, Berend Webstra is bedacht als 1-aprilgrap door de Iprecom Groep. Iemand van de Iprecom Groep heeft dus de website van Driekus Vierkant geregistreerd. Op de website worden vijf medewerkers genoemd en de eerste is Stef van der Ziel, mede-oprichter van Iprecom en de internetondernemer die in het interview met Dagblad van het Noorden ontkende iets te maken te hebben met Driekus Vierkant.

'Jarig kuikentje'

We gaan op verder onderzoek uit en kijken of we aanwijzingen kunnen vinden in de tweets van Driekus, waaruit we kunnen concluderen wie van de Iprecom-medewerkers Driekus heeft opgericht.

Als we de tweets van Stef van der Ziel en Driekus Vierkant vergelijken blijken beide vaak te klagen over de flitspalen op de N372, de route die Van der Ziel dagelijks neemt vanaf zijn woning naar zijn kantoor in Groningen. Ook zien we dat Van der Ziel en Driekus Vierkant op exact dezelfde dag tweeten dat ze in het vliegtuig zitten en dat de jas die Driekus op de foto heeft gezet dezelfde jas is die Van der Ziel draagt.

Het meest overtuigende bewijs vinden we in twee foto’s. Op 28 augustus 2013 schrijft Driekus: "Morgen feest op de boerderij. Jarig kuikentje." Op dezelfde dag een jaar later plaatst Stef van der Ziel foto’s van het aankomende verjaardagsfeest van zijn dochtertje met de tekst "Morgen feest!". Het plafond en de balken op de foto’s van Driekus en Van der Ziel komen exact overeen. Beide foto’s zijn dus in dezelfde woning genomen.

Driekus Vierkant is dus internetondernemer Stef van der Ziel.

Groot netwerk

Stef van der Ziel is misschien niet een bekende naam voor iedereen. Maar in Groningen en in de IT-wereld is hij dat wel. Zijn bedrijf Jet-Stream — gespecialiseerd in streaming video — groeit snel en timmert internationaal aan de weg. In 2013 was het achtste in de nationale Innovatie Top 100.

Voor Groningen, Friesland en Drenthe bedacht hij de TopDutch-promotiecampagne, die een gigafabriek van Tesla naar het Noorden moest halen. Met The Firestarters helpt hij startende ondernemers in de regio op weg. Daarnaast is hij ambassadeur van het Beatrix Kinderziekenhuis en was hij tot voor kort bestuurslid van de Noordelijke Online Ondernemers. Ook is hij sinds drie jaar lid van de Raad van Toezicht van RTV Noord, de regionale omroep.

Kortom, iemand met veel tentakels in de ondernemerswereld, de politiek en de journalistiek in het Noorden.

Treiteren

Van der Ziel is een succesvol ondernemer die door Dagblad van het Noorden wordt beschreven als "zeer begaan met de economische ontwikkelingen in Noord-Nederland". Iemand die opkomt voor de provincie en zelfs campagnes bedenkt om meer werkgelegenheid en innovatie naar de regio te brengen. Niet iemand die je zou verwachten achter Driekus Vierkant, die seksistische posts plaatst, een dildo op een doos photoshopt ("De wiebelende Wiebes, voor in je scheur. Trilt als een Groninger") en door het vele treiteren wordt geblokkeerd door onder andere de regiopolitie en het Twitter-account van de provincie.

Wat bezielt Van der Ziel om de hele dag door als Driekus Vierkant zijn gal te spuien over bestuurders en politici, en verschillende mensen te pesten en beledigen? Waarom verschuilt hij zich achter dit anonieme account?

Lachspiegel

Stef van der Ziel wil er niet op ingaan. Als we hem het bewijs voorhouden dat we hebben gevonden reageert hij: "Ik heb er weinig op te zeggen. Het is gewoon een grappig account. Iedereen is een Driekus en niemand is Driekus. Driekus is een karakter, een fictief personage. Soms irritant, soms scherp, soms fout, soms ontwapenend en vaak grappig. Het is satire. Driekus houdt mensen een lachspiegel voor, die vergroot de gekke uitspraken die ze doen. Mensen worden vervolgens boos op hun eigen gedrag."

Van der Ziel ontkent vervolgens dat hij Driekus is. "Het is een collectief", zegt hij. "Heel veel mensen hebben toegang tot het account en sommigen zijn er uitgestapt toen dingen uit de hand liepen. Er schijnt een wisseling van redactie te zijn geweest. Ik denk dat de auteurs erachter het echt niet altijd met het personage eens zijn, maar wel veel lol hebben." Op de vraag of hij onderdeel is van dat collectief reageert hij: "Ik ben Driekus niet."

Van der Ziel gaf eerder in het interview met Dagblad van het Noorden ook aan dat hij het account met een "groep vrienden" had bedacht en dat ze in ploegendiensten werken. Volgens een oude versie van Driekus’ website zouden er negentien personen achter Driekus Vierkant zitten.

Tijdens onze digitale speurtocht kunnen we daar geen direct bewijs voor vinden. Wel zien we dat bij een van de varianten van Driekus, Driekus-Jr, andere apparaten zijn gebruikt om de tweets te plaatsen. Geen iPhone of iPad, zoals bij Driekus en Stef van der Ziel, maar een Android-tablet en -telefoon. Het bewijst niets, maar zou kunnen aangeven dat dit account inderdaad door een ander is gemaakt.

Integriteit

"Het maakt niet uit of hij allemaal vrienden heeft die dat account beheren en of hij die tweets zelf heeft geplaatst", zeggen de twee in het netwerk van Driekus Vierkant. "Dan had hij dit beter moeten regelen." Hij moet stoppen met het account vinden ze. "Mensen een spiegel voorhouden is altijd een goed idee, maar doe dat dan met open vizier. Dit is te makkelijk, maar ook schadelijk. Zelf noemt hij het humor. Maar dan wel al jaren ten koste van anderen. Je kunt geen commissaris zijn bij RTV Noord, of ambassadeur bij het Kinderziekenhuis, en dan ondertussen dit soort dingen op Twitter zetten. Dat kan niet. Ik vind ook dat alle clubs waar hij bij zit daar afstand van moeten nemen. Dit heeft ook met integriteit te maken."

Het Beatrix Kinderziekenhuis is een integere stichting, zegt voorzitter Wil Koopmans. "Daar wil ik niet dit soort verdachtmakingen op hebben", zegt ze. Maar Koopmans kan zich niet voorstellen dat Van der Ziel betrokken is bij Driekus Vierkant. "Het is niet te rijmen met hoe ik hem ken. Ik kan hem alleen maar beoordelen in de rol die hij binnen deze stichting heeft. En daarin is hij zeer integer en betrokken, en daar hou ik me aan vast."

'Gesjoemel'

Integriteit, verantwoordelijkheidsgevoel en onafhankelijkheid zijn ook "vanzelfsprekende eigenschappen" voor een lid van de Raad van Toezicht van RTV Noord, zo staat in een vacature.

Terwijl Van der Ziel in de Raad van Toezicht van RTV Noord zit, valt hij met alter ego Driekus Vierkant een van de journalisten van de omroep aan. Die zou volgens hem de verkiezing van Groninger van het jaar hebben "gemanipuleerd". Driekus Vierkant was uitgesloten van de verkiezing omdat fantasiefiguren niet mee mochten doen. De journalist had "gesjoemeld" met de verkiezingsuitslag, vond Driekus. Later lachte hij de journalist uit, toen die werd ontslagen door RTV Noord.

"Ik houd me verre van dit soort accounts. Begin dit jaar hoorde ik dit voor het eerst, toen zijn we het gesprek aangegaan maar was er voor ons geen reden voor twijfel", reageert Rein Swart, voorzitter van de Raad van Toezicht van RTV Noord. "Stef van der Ziel heeft mij gezegd dat hij er nu geen betrokkenheid bij heeft. Maar wat u nu vertelt is voor mij wel reden om opnieuw in alle openheid het gesprek aan te gaan binnen de Raad van Toezicht. We hechten aan de journalistieke onafhankelijkheid van de redactie. Als lid van de Raad moet je rekening houden met de positie die je hebt."

Van der Ziel is zich van geen kwaad bewust. "Ik ken die journalist niet. Ik bemoei me niet met de inhoud van RTV Noord."

Voor hem blijft Driekus Vierkant een grote grap. "Er wordt vermoed dat de auteurs achter het personage gewoon broccoli eten. Zelf eet ik ook soms broccoli, maar er zijn inderdaad dagen bij dat ik het niet eet, echt heel verdacht allemaal", mailt hij ons. Vervolgens ondertekent hij de e-mail met "Drie Kusjes". Dezelfde handtekening die Driekus Vierkant gebruikt. Het lijkt een plaagstootje, helemaal in de lijn van de Twittertrol.