Bij Pointer doen we al een aantal jaar onderzoek naar misstanden in de seksindustrie. Of het nou gaat om de arbeidsrechten van sekswerkers of oplichting via seksadvertenties: we volgen de misstanden in deze sector op de voet. Omdat we in die jaren veel gesprekken met betrokkenen hebben gevoerd, weten we ook dat mensenhandel en seksuele uitbuiting plaatsvindt in deze sector.

Maar het is goed om te onthouden dat dit een legaal beroep is waar een enorm stigma op rust. Elk incident van mensenhandel in de prostitutie is bij tegenstanders een argument om het beroep verder te reguleren. En veel radicale voorstanders van sekswerk hebben weinig vertrouwen in autoriteiten, waaronder journalisten. Het is een onderwerp dat ontzettend ingewikkeld is om goed te onderzoeken.

Een paar jaar geleden raakte ik in gesprek met de Deense journalist Anne Skjerning van de publieke omroep DK. Zij maakte een podcastserie en een uitgebreid artikel over Det Brændte Bordel (Het Brandende Bordeel). Daarin ontdekte zij dat een vermoorde prostituee via een online rekruteringsadvertentie via Polen in Denemarken was terechtgekomen. Deze persoon werd door haar pooier uitgebuit en vervolgens dood achtergelaten in het in brand gestoken bordeel.

Dat was voor ons een belangrijk inzicht: blijkbaar worden online advertenties geplaatst om sekswerkers naar het buitenland te lokken. En mogelijk worden deze sekswerkers vervolgens slachtoffer van mensenhandel en seksuele uitbuiting.

Internationaal onderzoek

Bij dit onderzoek is er echter een groot obstakel: de taalbarrière. We moeten sekswerkers en adverteerders in hun eigen taal aanspreken om uit te vinden wat er achter zo’n advertentie schuilgaat. Daarnaast missen wij als Nederlandse redactie de contacten met hulporganisaties, sekswerkers en politie in het buitenland. Daarom hebben we een internationaal team van onderzoeksjournalisten samengesteld, onder leiding van projectmanager Coco Gubbels.

De deelnemende media in dit project zijn:

• NDR (Duitsland)
• ARD (Duitsland)
• WDR (Duitsland)
• Süddeutsche Zeitung (Duitsland)
• Dossier (Oostenrijk)
• Tagesanzeiger (Zwitserland)
• SRF (Zwitserland)
• investigace.cz (Tsjechië)
• ICJK (Slowakije)
• Direkt36 (Hongarije)
• Defapt (Roemenië)

Advertenties verzamelen

Dankzij de tips van Anne Skjerning en onze teamleden wisten we waar we websites konden vinden met advertenties gericht op sekswerkers. De Europese Commissie heeft een indeling gemaakt van bestemmingslanden en landen van herkomst voor mensenhandel. Dit hebben wij als basis gebruikt om 6 landen van herkomst te kiezen waar we ons in dit onderzoek op zouden richten: Polen, Tsjechië, Slowakije, Roemenië, Hongarije en Bulgarije.

In deze landen (en op internationale vacaturewebsites) hebben we 33 websites gevonden waar sekswerkers worden gerekruteerd om naar het buitenland te gaan. We hebben de advertenties geautomatiseerd verzameld – via zogeheten scrapers – in de periode tussen maart 2022 en augustus 2023. Dat leverde maar liefst 45 duizend advertenties op.

Deze advertenties bevatten een aantal interessante aanknopingspunten voor de rest van ons onderzoek. Zo worden telefoonnummers, mailadressen en socialmedia-accounts genoemd: daarmee kunnen we verder onderzoeken wie de advertentie daadwerkelijk heeft geplaatst. Ook worden in de advertentieteksten locaties genoemd waar sekswerkers terechtkomen. En de afbeeldingen bij advertenties geven soms ook wat extra aanwijzingen: hoe ziet de locatie eruit waar je aan het werk kunt gaan?

Wat doe je met 45 duizend advertenties?

Deze enorme verzameling aan gegevens hebben we in 3 stappen verwerkt. Allereerst zetten we de telefoonnummers om naar een uniform format. Er zijn talloze manieren waarop je een telefoonnummer kunt schrijven: voor onze analyse willen we een telefoonnummer inclusief de landcode zonder spaties en leestekens. Daarmee kunnen we namelijk zien naar welk land je eigenlijk belt zodra je contact opneemt: Dat kan iets zeggen over de eigenaar van de advertentie. Om de telefoonnummers om te zetten, hebben we in de statistische software R de package dialr gebruikt.

Ook hebben we de advertentieteksten vertaald naar het Engels via de Python library Googletrans. In die vertaalde teksten konden we zoeken naar specifieke bestemmingslanden en -steden. Zodra bijvoorbeeld Netherlands of Amsterdam in een advertentie wordt genoemd, krijgt die advertentie in de dataset een vinkje in de kolom NL. Dit gebeurt ook zodra een Nederlands telefoonnummer aan de advertentie is gekoppeld. Daarmee kunnen we eenvoudig filteren op advertenties die een link met Nederland hebben.

Ten slotte hebben we een lijst gemaakt van landen waar prostitutie in deze vorm illegaal (bijvoorbeeld Denemarken, Noorwegen en Italië) of zelfs gevaarlijk (veel landen in het Midden-Oosten) is. Daarmee kunnen we ook al beter inschatten of de adverteerder de veiligheid van de sekswerkers hoog in het vaandel heeft staan.

Wie zijn de adverteerders?

Nadat we de data hebben verwerkt, zijn we gaan zoeken naar de identiteit van de adverteerders. We komen veel verschillende soorten adverteerders tegen. Zo zien we bordelen en privéclubs die via deze advertenties personeel zoeken. Dit is een juridisch grijs gebied, maar het is voor ons de minst interessante groep om te onderzoeken.

Ook zien we particulieren die adverteren. Vaak zijn het mensen die claimen dat ze sekswerker zijn en een collega zoeken. Veel adverteerders liegen echter over hun identiteit. Het is een zeer dubieuze groep, maar we zijn ons uiteindelijk op een derde groep gaan richten: de zogeheten agencies.

Agencies zijn tussenpersonen die alles voor de sekswerker beloven te regelen: papierwerk, reizen, onderdak en klanten. En hoewel ze zich als legitiem bedrijf presenteren, zijn ze bijna nooit ergens officieel ingeschreven. Ook is het bijna altijd onduidelijk welke persoon er achter zo’n agency schuilgaat. Mocht er een conflict zijn, dan heb je dus geen enkele mogelijkheid om je recht te halen. En die kans is groot, omdat deze agencies vaak actief zijn in landen waar dit werk illegaal of gevaarlijk is.

We hebben in de advertentieteksten op specifieke zoektermen gezocht die vaak door agencies worden gebruikt. Deze advertenties hebben we vervolgens handmatig geverifieerd. Op basis van contactgegevens en de namen die ze zelf gebruiken hebben we de advertenties gegroepeerd per agency. In totaal hebben we 104 van deze tussenpersonen kunnen identificeren.

De 45 duizend advertenties en het groepje van 104 agencies zijn de basis van ons onderzoek. Maar daarmee hebben we nog niet uitgezocht wie hier allemaal achter schuilgaan. Met openbare bronnen (OSINT), onze bronnen binnen deze sector en interviews met politie, justitie en hulporganisaties voor slachtoffers konden we achterhalen wat deze advertenties zo gevaarlijk maakt. Ook ontdekten we dat de politie, het Openbaar Ministerie en de Nationaal Rapporteur vrezen dat we de grip op mensenhandel verliezen.

Tijdens dit onderzoek hebben we nog een aantal methoden en tools gebruikt om deze advertenties verder te onderzoeken:

• Maltego: om bepaalde netwerken te analyseren en geautomatiseerd OSINT te gebruiken.
• OSINT.industries: om telefoonnummers en mailadressen aan socialmedia-accounts te koppelen. Als onderzoeksjournalist kun je een gratis account aanvragen.
• Holehe: een geautomatiseerd script om socialmedia-accounts te vinden die aan contactgegevens zijn verbonden.
• Midjourney: om AI-gegenereerde foto’s te maken. Daarmee konden we in gesprek komen met de adverteerders. Zij vroegen namelijk direct om foto’s.

De komende tijd blijven wij en onze buitenlandse partners artikelen publiceren over mensenhandel en seksuele uitbuiting. Bekijk hieronder onze uitzending over mensenhandel en seksuele uitbuiting terug: