Vijf getallen in twintig seconden over besparingen in de zorg. CDA-lijsttrekker Henri Bontenbal blijkt een snelle rekenaar. Iets te snel, blijkt uit onderzoek van het AD, Nieuwscheckers en Pointer. Hij berekent dat je 10 miljard aan zorgkosten zou kunnen besparen. Maar zijn berekening klopt niet.
Deze factcheck is uitgevoerd in het kader van de gezamenlijke factcheckmarathon van het AD, Nieuwscheckers en Pointer (KRO-NCRV) in de aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen op 22 november 2023. Bekijk hier alle factchecks.
De CDA-kopman wilde nog één ding zeggen, na een gesprek over het eigen risico met Lilian Marijnissen (SP) bij NOS op 3. De zorg in Nederland kan veel efficiënter, benadrukte Henri Bontenbal. En toen sloeg hij aan het rekenen:
,,Als je kijkt naar de zorgkosten die boven de 100 miljard zitten. 60 procent is ongeveer personeel, gewoon loonkosten. 40 procent daarvan is administratie. Als je dat omrekent dan zit er voor 20 miljard aan overhead en administratie. Stel dat je de helft kan wegstrepen, dan kan je 10 miljard besparen."
Kunt u het nog volgen? ,,Henri verzint nooit getallen”, zegt de woordvoerder van het CDA in ieder geval stellig. Wij liepen de rekensom na – en dat bleek nog niet zo simpel.
Verouderd
Eerst de totale zorgkosten die Bontenbal noemt. Die liggen inderdaad boven de 100 miljard: in 2022 is volgens het CBS zo’n 108 miljard uitgegeven aan zorg.
Dan het eerste percentage, 60 procent aan loonkosten. Daar is Bontenbal voorzichtig, of onnauwkeurig: het exacte aantal waar hij op doelt is 67 procent, leert navraag bij CDA. Dat getal is enigszins verouderd (het stamt uit 2018) en ook nog aan de lage kant. De WRR (Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid) rekende namelijk met het aandeel van arbeidskosten in de bedrijfsopbrengsten van de zorg. Die zijn lager dan de totale zorguitgaven van hierboven.
Tijd, geen geld
Toch, houd die loonkosten vast. Want daar rekent Bontenbal mee verder. 40 procent van die loonkosten zou opgaan aan administratie. Maar navraag bij Zorginstituut, BDO Accountants en Zorgverzekeraars Nederland leert dat dit niet als kostenpost wordt geregistreerd. Hoe komt hij dan bij dat getal?
Die 40 procent is eveneens verouderd. Volgens zijn woordvoerder verwijst Bontenbal naar denktank (Ont)regel De Zorg, die het getal in 2017 noemde op basis van een enquête onder zorgverleners. Zij ervoeren dus twee op de vijf dagen kwijt te zijn aan administratie. In 2019 was dat iets minder: toen ging het om 35 procent van hun tijd, gaven zorgverleners aan in een enquête van adviesbureau Berenschot. Of hun ervaring klopt, is onduidelijk.
Ook opleidings- en onderzoekskosten
Maar belangrijker: die getallen gaan over tijd, niet over geld. Daar maakt Bontenbal een cruciale fout. ,,Als je tijd aan administratie gelijkstelt aan kosten aan administratie, dan zeg je dat mensen met hoge salarissen evenveel tijd kwijt zijn aan administratie als mensen met lage salarissen”, aldus Xander Koolman, gezondheidseconoom aan de VU.
Alleen de pure administratiekosten voor de zorg vaststellen, lukt ook niet. Dat merkte Patrick Jeurissen, hoogleraar Betaalbaarheid van zorg, die er uitgebreid onderzoek naar deed. ,,Je kan alleen een voorzichtige schatting maken van alle kosten die niet naar directe patiëntenzorg gaan. Dat gaat om 35 tot 45 procent. Maar daar zitten bijvoorbeeld ook onderzoeks- en opleidingskosten voor medewerkers bij, net als kosten die beleidsmakers en bestuurders van instellingen maken.”
Zo loopt de rekensom van Bontenbal definitief mank, als hij bij 40 procent administratiekosten komt. En zijn vervolguitkomst is ook niet nauwkeurig. Nemen we de eerder genoemde, verouderde getallen uit verschillende jaren over de totale zorguitgaven (108 miljard euro), het aandeel van loonkosten (67 procent) en de verkeerd gebruikte 40 procent, dan zouden we na berekening zelfs op 28 miljard aan overhead en administratie uitkomen.
En de helft wegstrepen? ,,Onze indirecte zorgkosten zijn hoog in internationaal verband, dus het is zeker iets om naar te kijken. Maar de helft lijkt mij veel te optimistisch, dat kun je niet zomaar wegstrepen”, zegt Jeurissen. Sommige taken, zeggen de hoogleraren, kunnen nu eenmaal niet genegeerd worden. Koolman geeft een voorbeeld: ,,Wat wil je dan doen? De patiënt komt binnen, geeft essentiële informatie en je legt dat niet vast?”
We hebben het CDA onze bevindingen voorgelegd. Een woordvoerder mailt: ,,Wij hanteren deze rekensom om de omvang van het probleem van administratieve lasten in de zorg inzichtelijk te maken’ niet als geld dat ‘makkelijk’ even op te halen is (zie ook onze CPB-doorrekening).”
Oordeel
Bontenbal heeft de getallen niet verzonnen. Maar de rekensom om zijn punt te onderbouwen, rammelt aan alle kanten. De getallen zijn ruim afgerond, verouderd en/of verkeerd gebruikt. Zijn uitspraak is niet waar.
