Na het Ridderhofdrama adviseerde de Onderzoeksraad voor Veiligheid dat de bewijslast omgedraaid moest worden. De aanvrager moet aantonen geschikt te zijn een vuurwapen te krijgen, in plaats van dat de politie moet aantonen dat de aanvrager ongeschikt is. Een verplichte digitale test moet daarbij helpen. Maar juist die test is grotendeels opgeschort, de oude aanvraagprocedure wordt nog grotendeels gevolgd, concludeert het Leidsch Dagblad bijna 10 jaar na het drama in Alphen aan den Rijn.

Jaarlijks vragen ongeveer 5.000 mensen een nieuwe vergunning aan, terwijl er 60.000 vergunninghouders deze jaarlijks moeten verlengen. De digitale screening werd in 2013 ontwikkeld en in 2019 ging de politie ermee werken om aanvragen voor wapenvergunningen af te handelen. Aanvragers moeten in de test honderd vragen beantwoorden.

Leugentje om bestwil

Één van deze vragen blijkt een groot struikelblok: “Heeft u weleens gelogen?”. De gedachte achter de vraag is dat iedereen weleens een leugentje om bestwil vertelt. Daarom is het goede antwoord op de vraag in de test over liegen ‘ja’, maar veel vergunninghouders vulden ‘nee’ in. TNO wijt dit in een tussenevaluatie van de e-screener aan sociaal wenselijk gedrag.

De ene na de andere schutter of jager moest daarop zijn wapens inleveren, tot de rechter de maatregel opschortte. De Jagersvereniging en de Schietsportassociatie willen dat de digitale test helemaal van tafel gaat omdat zij het niet-transparante, automatische besluitvorming vinden. Zij hebben nu bij de rechter een nieuw onafhankelijk onderzoek naar de effectiviteit afgedwongen. Tot de resultaten van dat onderzoek er zijn moeten alle bestaande vergunninghouders op de oude manier hun vergunning verlengen, door 11 vragen op papier te beantwoorden.

Aanscherping

Dit oude systeem is wel iets aangescherpt, zo kijken er nu verplicht twee agenten naar de aanvraag en krijgt de politie sinds 2 jaar meldingen van gedwongen ggz-opnames. Bij de aanvraag van Tristan van der Vlis was niet duidelijk dat hij een aantal jaren eerder gedwongen opgenomen was geweest in een ggz-instelling. De politie werd in 2019 uiteindelijk aansprakelijk gesteld voor het Ridderhofdrama vanwege het onterecht verlenen van een wapenvergunning aan van der Vlis.

Van der Vlis kreeg zijn wapen via de schietclub. De schietclub gaf ten onrechte zijn zegen voor de vergunningsaanvraag, concludeerde de Onderzoeksraad voor Veiligheid al in 2011. Er zijn in Nederland 650 schietverenigingen met 38.000 leden, daarvan hebben 30.000 leden wapens thuis liggen. Volgens de schietsportverenigingen (KNSA) hebben de schietsportclubs verbeteringen doorgevoerd sinds het drama in Alphen aan den Rijn.

De KNSA houdt zelf zwarte lijsten bij, waar zo’n duizend mensen op staan. Een notering kan naar aanleiding van een melding van de politie of vanuit de omgeving van een clublid zelf. “Die komen bij onze verenigingen nooit meer aan de bak”, zegt KNSA-directeur Sander Duisterhof in het Leidsch Dagblad. Ook is het nu verplicht om deel te nemen aan wedstrijden bij de club zodat er sociale controle is.

Zondag 19.45 in ReportersNL op NPO Radio 1: wapenvergunningen 10 jaar na het Ridderhofdrama in Alphen aan den Rijn. Met Henk Runhaar van het Leidsch Dagblad en politiesocioloog Jaap Timmer (Vrije Universiteit).