Pointer loopt voor de podcast TBS een week mee in de Van der Hoeven Kliniek in Utrecht, een tbs-instelling gespecialiseerd in de behandeling van zedendelinquenten. Hoe ziet dat eruit, en hoe zorg je dat iemand niet opnieuw de fout ingaat?
Pointer duikt in de wereld van de tbs. Journalist Tom Veldhuijzen bezoekt in de podcastserie ‘TBS’ vijf klinieken, en praat daar met medewerkers en patiënten. Deze week ‘de zedenplegers in de tbs’. Luister hieronder de uitzending of luister de hele serie via je favoriete podcastkanaal.
TBS deel 4: zedenplegers in de tbs-kliniek
Op de eettafel liggen nog bordspellen van de avond ervoor. Twee grote ramen in de woonkamer kijken uit op een groene binnenplaats, waar patiënten op terrasjes zitten of in de tuin werken. In de keuken pruttelt een pot met koffie. De sfeer is rustig, gemoedelijk. De Van der Hoeven Kliniek in Utrecht, een van de oudste psychiatrische instellingen in het land, telt twee zedenafdelingen. Hier volgen patiënten na hun detentie een behandeling, om indien mogelijk, op een verantwoorde manier terug te keren in de samenleving.
Dominosteentjes
Dirk* verblijft op één van deze zedenafdelingen. “Laat ik vooraf duidelijk zijn. Ik ben zelf verantwoordelijk voor wat ik heb gedaan”, zegt Dirk, terwijl we koffiedrinken bij hem op de leefgroep. “Maar er zijn wel wat dominosteentjes omgevallen, voordat ik delicten ben gaan plegen.”
Dirk schetst een heftige jeugd, met misbruik en zwaar geweld, en later ook veel drugsgebruik. Dirk heeft een seksuele voorkeur voor jongens in de eerste puberjaren. De rechter heeft hem twee keer veroordeeld. Een keer voor ontucht met een minderjarige en daarna voor het bezit van kinderporno. “Ik ben duidelijk de grens overgegaan. Het is een proces geweest van jaren, waarin ik geen uiting wist te geven aan mijn gevoel. Ik ben verliefd geworden op een minderjarige, en de grens vervaagde tussen mijn volwassenheid en hem als kind.”
“Dit hoor je vaker bij kindermisbruik”, legt Sabine, hoofd behandeling van Dirk uit. “Vaak speelt er op emotioneel en relationeel niveau een hoop mee en gaat het niet alleen om het seksuele component. Iemand voelt zich door volwassenen niet begrepen en vindt bijvoorbeeld wel begrip bij een kind. Dat maakt de kans op recidive groot, dus in de behandeling zoomen we in op: wat maakt dat je die gedachtes hebt, en hoe kunnen we dat veranderen?”
Merendeel pleegt eenmalig een zedendelict
Wineke Smid geldt als een van de autoriteiten op het gebied van onderzoek naar zedenplegers. “Als we kijken naar het gemiddelde zedendelict, dan gaat het vaak om een man die iets seksueels wilt met een meisje van 14 á 15 jaar, en daarbij geen acht slaat op wat zij wil. Heel vaak is dat eenmalig. Zeker als mensen gepakt worden of straf krijgen. En dat hoeft niet eens een justitiële straf te zijn. Het kan ook zijn dat je uit je vriendengroep gezet wordt, of dat je plaatjes op de radio niet meer worden gedraaid, zoals bij Michael Jackson het geval was.”
“Bij zedenmisdrijven zie je dat 10 procent binnen vijf jaar opnieuw met justitie in aanraking komt. Dat is nog altijd 10 procent te veel, maar dat zijn niet de schokkende cijfers die je avond na avond bij Law en Order voorbij ziet komen”, zegt Smid.
“Dan blijft de groep over waar meer mee aan de hand is, bijvoorbeeld omdat ze opnieuw in de fout gaan, of ook levensdelicten hebben gepleegd. Die groep komt in de tbs terecht. Patiënten hier hebben een hoog risico en dat is de uitdaging waar we voor staan”, legt Smid uit.
‘Keihard met jezelf aan de slag’
Voordat een zedenpleger resocialiseert, moet iemand ‘keihard met zichzelf aan de slag’, zoals Dirk het benoemt. Patiënten krijgen cognitieve gedragstherapie, maar ook traumabehandeling voor nare gebeurtenissen die ze zelf hebben meegemaakt. “En soms ook psycho-educatie”, vertelt Sabine, “Dan leg je uit wat de schade is die je berokkent aan een kind, dat kinderen niet kunnen instemmen, en dat het verboden is bij wet. Dat klinkt heel vanzelfsprekend, maar soms weten patiënten dat helemaal niet.”
Behandeling houdt ook in dat patiënten heel veel moeten praten. Met behandelaren, maar ook met andere patiënten op de groep. “Het is 24/7 en heel intensief. We bespreken onze delicten, onze gevoelens en onze moeilijkheden met de hele groep. Soms zitten we na het eten nog twee uur aan tafel. Vroeger was ik een kluizenaar, leefde ik in de schaduw, maar de behandeling zorgt er wel voor dat ik hier nu met jou in gesprek kan gaan”, zegt Dirk.
Wil je meer weten over het onderwerp ‘zedenplegers in de tbs’, luister dan hier het tweeluik op Spotify. Hierin komen de verhalen van de patiënten Dirk*, Jeroen* en Henk* aan bod, en leggen behandelaren uit hoe behandeling eruitziet en wat er nodig is voor een veilige resocialisatie.
*De namen van patiënten zijn gefingeerd.
Heb je zelf te maken met seksueel misbruik, ben je getuige of heb je andere vragen? Bel dan met de Hulplijn Seksueel Misbruik van Slachtofferhulp Nederland: 0900 9999 001
