Werkgevers maken zich zorgen over het steeds grotere beroep dat wordt gedaan op personeel om naast werk ook voor naasten te zorgen. Driekwart van de werkgevers vindt dat zij nu opdraaien voor taken die door de overheid bij mantelzorgers zijn gelegd. Mantelzorgende medewerkers zorgen namelijk voor ziekteverzuim, personele problemen en hogere bedrijfskosten. Dat blijkt uit een onderzoek van Motivaction, in opdracht van het journalistieke platform Pointer (KRO-NCRV) en Fello (organisatie voor werk en mantelzorg).
De samenleving vergrijst, mensen wonen langer thuis en de tekorten in de zorg lopen op. Daardoor wordt er nu - en in de toekomst – vaker een beroep gedaan op mantelzorgers. Dat zien ook werkgevers. De helft van de ruim 500 ondervraagde bedrijven heeft de afgelopen 2 jaar het aantal mantelzorgers in hun bedrijf zien toenemen, zo blijkt uit het representatieve onderzoek van Pointer en Fello. Met alle gevolgen van dien. Zo geeft 40 procent aan dat mantelzorg een belangrijke reden is voor ziekteverzuim en noemt een derde van de bedrijven zieke mantelzorgers zelfs een steeds grotere ‘financiële strop’.
Mantelzorger als 1000-dingendoekje
Margreet van der Voort van de belangenvereniging van mantelzorgers Mantelzorgelijk ziet dat het voor mantelzorgers lastig is om een goede balans te vinden tussen werk en mantelzorgtaken. “Het grootste bezwaar is eigenlijk dat iedereen er maar vanuit gaat dat mantelzorgers de dingen gewoon doen, als een soort 1000-dingendoekje. Maar mantelzorgers kunnen niet alles doen, ze kunnen niet werken én steeds meer gaan zorgen. Wat je ziet gebeuren is dat mantelzorgers dan uiteindelijk vanuit het werk een stapje terug gaan doen, ziek worden of soms helemaal stoppen met werken.”
Deel je ervaring!
Ben jij ook mantelzorger en loop je tegen problemen aan? We horen graag je ervaring
Zorgverlof
Om ervoor te zorgen dat werk en mantelzorg wél te combineren is, is er het zogenoemde zorgverlof. Deze vorm van verlof is in de wet vastgelegd en duurt maximaal 2 weken per jaar en wordt betaald door de werkgever. Daarnaast kan een medewerker ook langdurig zorgverlof opnemen, maar dat is in de meeste sectoren onbetaald.
Mantelzorgers bij hun werkgever vaak nog niet op radar
Mantelzorgers staan nog lang niet bij elke werkgever op de radar, ziet Ingrid van Loon van Fello. Dat blijkt ook uit ons gezamenlijke onderzoek: de helft van de ondervraagde bedrijven heeft bijvoorbeeld nog geen concreet eigen mantelzorgbeleid. Van Loon: “Het verrast mij niet dat heel veel werkgevers nog geen goed beleid hebben. Dat is ook wat wij in de praktijk tegenkomen.”
Toch blijkt uit eerdere cijfers dat 1 op de 4 werknemers ook voor een naaste zorgt. In de zorgsector ligt dat cijfers zelfs nog hoger, daar is 1 op de 3 mantelzorger. Van Loon: “Het is dus voor bedrijven belangrijk dat zij ervoor zorgen dat mantelzorgende medewerkers de combinatie werk en zorg ook langdurig volhouden. Bovendien zal door de vergrijzing en de personeelstekorten in de zorg het aantal mantelzorgende medewerkers alleen maar gaan groeien.”
Ondanks deze maatschappelijke ontwikkelingen vindt een aanzienlijk deel (40 procent) van de werkgevers dat mantelzorg toch vooral nog een privé-aangelegenheid is waar de werkgever niets mee te maken heeft. Van Loon vindt dat kortzichtig. “Het is een gezamenlijke verantwoordelijkheid, en dus ook van de werkgever. Een werknemer die overbelast raakt wordt ziek en valt uit. Dat is voor niemand een oplossing. En dan heb ik het nog niet eens over de werknemers die wel achter hun bureau zitten, maar met hun hoofd elders zijn. Ook die functioneren minder goed dan je als werkgever zou willen.”
Tijn Elferink schreef een boek over werkende mantelzorgers. Ook hij ziet dat werkgevers vaak nog weinig oog hebben voor medewerkers die naast een baan voor een naaste zorgen. Elferink: “Ik geef heel veel presentaties en dan praat ik met werkgevers en die zeggen dan: ‘Ik heb geen probleem, want bij mij werken geen mantelzorgers.’ Maar dat kan helemaal niet, als je weet dat 1 op de 4 werknemers ook mantelzorger is. Als werkgever kun je dus wel denken van: ‘Ja, wat moet ik daarmee?’ Maar je krijgt ermee te maken.”
Volgens Ingrid van Loon van Fello is zorgverlof voor werkende mantelzorgers een waardevolle mogelijkheid om tijd vrij te maken voor hun zorgtaken. Maar ze merkt ook op dat met alleen verlof het probleem van de overbelaste mantelzorger niet is opgelost. “Het is niet altijd een tijdsprobleem. Sommige mantelzorgers hebben juist baat bij het uitbesteden van bepaalde taken of ondersteuning,” aldus Van Loon.
Meerderheid werkgevers voor uitbreiding duur zorgverlof
Toch geeft 54 procent van de ondervraagde werkgevers aan dat zij een voorstander zijn van het uitbreiden van de duur van het zorgverlof omdat het huidige verlof voor hun medewerkers vaak niet toereikend is. De overheid moet echter wel gaan meebetalen aan deze zorgverlofregelingen vindt een ruime meerderheid van de bedrijven, net zoals de overheid dat bijvoorbeeld doet bij het ouderschapsverlof.
Terecht vindt ook Van den Voort van Mantelzorgelijk. “Op het moment dat je een kind krijgt is alles geregeld. Je hebt kinderbijslag, ouderschapsverlof, kinderopvang, je hebt van alles. En op het moment dat jij als mantelzorger bijvoorbeeld voor je ouder gaat zorgen, dan is er eigenlijk heel weinig.” Het zou volgens Van der Voort een mooie eerste stap zijn als de zorg voor kinderen gelijkgeschakeld wordt met de zorg voor een zieke dierbare. “Een soort maatschappelijk verlof,” aldus Van der Voort.
Demissionair staatssecretaris Maarten van Ooijen van Volksgezondheid ziet persoonlijk wel iets in een uitbreiding van het zorgverlof dat wordt betaald door de overheid, zo laat hij aan Pointer weten. “Daarom heb ik ook een adviesaanvraag gedaan bij de Sociaal Economische Raad. En als je het mij nu even vraagt, ook vanuit politiek oogpunt, dan denk ik dat dit inderdaad een route is die absoluut het overwegen waard is. Alleen is het natuurlijk ook in deze fase van een demissionair kabinet onmogelijk om te zeggen dit moet gaan gebeuren, want daar zal een nieuw kabinet uiteindelijk een eigen afweging over moeten maken.”
Klem tussen baan en mantelzorg?
Wat te doen als je klem zit tussen je baan en mantelzorgtaken? Ingrid van Loon van Fello heeft 3 tips.
Schakel iemand in die met jou naar de situatie kijkt
“We zien vaak dat werkende mantelzorgers de taken niet meer goed overzien. Het is dan belangrijk om van een afstand naar de situatie te kijken. Als je dat zelf niet meer lukt, schakel dan iemand in die daar samen met je naar kijkt. Wat is er aan de hand en waar ben je echt mee geholpen? Soms is dat meer vrije tijd, in de vorm van zorgverlof bijvoorbeeld. Maar voor andere mensen kan het juist helpen om professionele hulp in te schakelen. Zij kunnen dan zorgtaken uit handen nemen of zorgen uit handen nemen door je te helpen bij het wegwijs maken in het zorglandschap.”
Wees open over je rol als mantelzorger
“Ga het gesprek aan op je werk. Dat klinkt als een open deur, maar dat wordt toch vaak nog als lastig ervaren door medewerkers. Ze zijn dan bang dat ze als lastig worden gezien door hun werkgever of als onbetrouwbare werknemer overkomen. Toch is het belangrijk om te delen wat er privé speelt, zodat je werkgever ook met je kan meedenken hoe je beide dingen kan combineren.”
“En daar ligt natuurlijk ook een belangrijke rol bij de werkgevers. Zij moeten een klimaat scheppen waarin dat gesprek ook mogelijk is. Leidinggevenden die het opvalt dat een medewerker toch wel vaak moe op het werk zit of regelmatig wegloopt van zijn bureau om privé-telefoontjes te doen doet er goed aan om ook eens te vragen: “Hoe gaat het met je?” En dat gaat verder dan een kort gesprekje bij de koffieautomaat.”
Durf 'nee' te zeggen
“Het is oké om grenzen te stellen. Je kunt niet alles tegelijk en het is essentieel om te leren wanneer je moet weigeren, zowel op werkgebied als privé.”
