Voor ons onderzoek VET! waarin we onder de loep nemen hoe moeilijk gezond opgroeien eigenlijk is, willen we weten wat ongezond eten doet in je lichaam. Hoogleraar Diabetologie, Hanno Pijl, van het LUMC legt het uit aan de hand van een experiment.
Onze presentator Teun van de Keuken mag een glucosemeter in zijn arm schieten. Dat is een apparaatje dat de glucoseconcentratie in je weefsel meet. Vervolgens eet Teun één dag gezond, en één dag ongezond.
Met de metingen op zak reizen we af naar het LUMC in Leiden en melden ons bij Pijls spreekkamer. De ongezonde dag ziet er in de metingen zo uit.
Met een piek bij een beschuit met hagelslag en een stuk kerststol. Maar verder een vrij constant beeld. Wat zegt dit nou eigenlijk?
Pijl kijkt mee: “Dit betekent dat jij goed om kan gaan met suiker en zetmeel. Jij verwerkt dat gewoon heel snel. Maar dat kan erg wisselen per persoon.” In rozijnen, spijs en hagelslag zit veel suiker. Dat wordt in je darmen afgebroken en omgezet in glucosemoleculen, legt Pijl uit, en die komen dan in je bloed terecht. ”En daarom zie je die piek.”
De opname is ook sterk afhankelijk van wat je erbij eet, vertelt dokter Pijl. Als je vet eet bij zetmeel (wat je lichaam weer omzet in glucose, red.) dan kan er een heel andere opname zijn dan als je veel vezels (groente) erbij eet. “Dus het hangt af van de efficiëntie van jouw stofwisseling hoeveel glucose er uiteindelijk in je bloed komt, maar het hangt ook af van wat je bij elkaar eet.”
Leefstijl is ook belangrijk
Daarnaast hangt het af van je leefstijl. Pijl: “Je bent niet te zwaar, Teun. Volgens mij beweeg jij genoeg en eet je overal het algemeen verder gezond. Dat helpt ook om een stabiel glucoseniveau te houden.”
De gezonde dag ziet er bij Teun in de grafiekjes dan ook niet heel anders uit. Maar de piek ontbreekt wel. Teun: “Dus als ik stop met producten waar veel suiker in zit, zoals hagelslag en spijs, dan gaat het wel goed eigenlijk?”
Pas op voor glucosepieken
Hanno bevestigt: “Dan krijg je minder hoge glucoseconcentraties in je bloed. Van die hoge concentraties weten we dat het op de lange termijn niet goed voor je is.” De glucosepieken veroorzaken namelijk een soort ontsteking in je lijf. Af en toe is dat niet erg. Maar als je dat elke dag doet, ontstaat er een probleem. “Daar kun je schade van krijgen aan je bloedvaten, aan je hart en aan je lever.”
De meeste mensen in Pijls spreekkamer verwerken glucose niet zo makkelijk als Teun. “Ze hebben suikerziekte of een voorstadium ervan. Dan zien we een heel andere grafiek na zo’n beschuit met hagelslag. Die patiënten kunnen de glucose niet meer verwerken.”
We zijn wat we eten
En die ellende begint al in de kindertijd. Bij de kinderen van groep 5 dus, waar we op bezoek waren. Je kunt niet vroeg genoeg beginnen met zo gezond mogelijke voeding, meent Pijl. “Wij bestaan uit wat we eten. We zíjn echt wat we eten. Als je alleen maar veel suiker eet, dus witte boterhammen met hagelslag, en daardoor verder weinig van wat je lichaam nodig heeft, dan verhoog je de kans om later ziek te worden.”
Waarom kun je beter volkorenbrood eten dan witbrood?
Bij witbrood is het vliesje van het koren verwijderd, legt Pijl uit. “Terwijl in dat vliesje de vezels zitten. Vezels hebben een ontstekingsremmend effect. Daarnaast zitten er andere nuttige dingen in het vliesje, zoals antioxidanten en vitamines en mineralen die we nodig hebben voor onze gezondheid. Je eet met een volkorenboterham dus veel nuttige dingen en het geeft sneller een vol gevoel. Dat kun je dus beter eten dan witte boterhammen of zoete tussendoortjes.”
“We zijn de laatste 50 jaar geneigd dingen te eten die de industrie maakt”, zegt Pijl. Denk aan de Goed Bezig-repen en de Liga’s in groep 5. “We weten steeds beter dat daar stoffen in zitten die niet goed zijn voor onze gezondheid. En tegelijk missen daarin stoffen die juist belangrijk zijn om gezond te zijn.”
Dus we vullen ons eigenlijk met lege waren, waardoor er geen ruimte meer is om bepaalde bouwstoffen tot ons te nemen? “We moeten kinderen leren dat dat wel belangrijk is voor hun gezondheid. Dat begint op school met een gezonde schoollunch met onbewerkte voeding. Kinderen moeten leren hoe belangrijk groente, fruit, vis en noten voor ze zijn.”
Waarom is de voedingsindustrie zo’n grote boosdoener volgens Pijl? “Suiker is een belangrijke brandstof voor ons; het is geen gif. Maar de industrie stopt overmatig veel in hun producten omdat ze weten dat we dat zo lekker vinden. Daarnaast zitten er bijvoorbeeld verkeerde vetten in of veel zout.” Ook dat heeft te maken met smaak, legt Pijl uit, en daar is de hamster in ons oerbrein weer: “Dat vinden we wel heel lekker.”
Gewoontes doorbreken is lastig
En als het eenmaal een gewoonte is om elke dag een Liga mee naar school te geven, dan stop je daar ook niet zomaar mee. “Een routine doorbreken, terwijl het hele schap ook nog vol ligt met al die ongezonde dingen, is gewoon heel erg lastig.” Dat heeft weinig te maken met wilskracht, maar met hoe je bent opgegroeid, wat je weet over eten en wat voor jou normaal is. Pijl: “Mensen hebben echt niet allemaal te weinig wilskracht. Het ligt aan de omgeving.”
Meer weten over hoe honger en overgewicht met elkaar samenhangen? Bekijk hieronder de aflevering terug over honger in de klas:
Bekijk hieronder de aflevering terug over hoe ingewikkeld het is om een gezonde schoollunch te organiseren:
