“Wat er nu gebeurt, is van alle tijden. Toen werd er ook geroddeld en afkeurend gesproken over iemands seksualiteit of seksuele activiteit, alleen toen kwam je diegene daarna weer tegen op straat,” zegt Tirza de Fockert, raadslid voor Groenlinks in Amsterdam. Ze heeft het over exposing en online shaming: het online ongewenst delen van (naakt-)beelden en het beledigen en bedreigen dat daarmee gepaard gaat. Volgens De Fockert moet Amsterdam meer doen en daarom diende ze -met succes- een motie in. “Wij stellen als gemeente een norm: dit vinden wij niet acceptabel.”
De Fockert: “We verzochten in de motie het college om online exposen en shamen tegen te gaan en hierbij te letten op groepen waarbij sterkere taboes rond seksualiteit heersen: jonge biculturele vrouwen en lhbti-personen.” Amsterdam heeft al sinds begin 2020 een plan tegen seksuele intimidatie en seksueel geweld. Toch gaat dat nog teveel over fysiek seksueel geweld en moet er meer aandacht komen voor de praktijk van online shamen en exposen, zo vindt De Fockert. En dan gaat het dus niet alleen om het ongewenst delen van naaktfoto’s. “Er is ook nog een andere vorm van exposen: namelijk video’s of foto’s die niet seksueel van aard zijn, maar die wel zo veroordeeld worden in bijvoorbeeld chatgroepen op Telegram.”
Dan gaat het bijvoorbeeld om een video van een Marokkaans meisje dat een dansje doet op de app TikTok. Vervolgens wordt zij grof beledigd en soms ook bedreigd op Telegram. Bij deze vorm van exposing is het minder duidelijk of dit nou strafbaar is of niet. De Fockert: “Maar het kan wel leiden tot fysiek seksueel geweld.”
Oproep
Heb jij zelf ervaring met exposing? Ben je slachtoffer geworden of zie je dit in je omgeving gebeuren? Neem dan contact met ons op, dat kan ook anoniem. Of misschien ben je op een andere manier betrokken bij dit onderwerp? Ben je bijvoorbeeld docent en zie je in jouw klas dat leerlingen hiermee te maken hebben? Of ben je een ouder en maak je je zorgen over exposing? Laat het ons weten. We gaan vertrouwelijk met je gegevens om.
Het gaat om Telegram-groepen met soms wel tienduizenden leden en waar maandelijks honderden mensen slachtoffer van worden. Pointer hield een maand lang vier grote Nederlandstalige chats op Telegram in de gaten. In die periode zijn 200.000 berichten verstuurd, waaronder 2.463 video's en 3.718 afbeeldingen van onder andere minderjarige meisjes.
Online straatintimidatie
Exposing is ook een vorm van culturele problematiek. De jongens en meisjes worden aan de schandpaal genageld omdat ze religieuze of morele waarden zouden overschrijden. Als voorbeeld noemt De Fockert influencer Youness Ouaali die op zijn Instagram-pagina met ruim 80.000 volgers meisjes ‘exposet’ die zich volgens hem niet kuis genoeg gedragen.
“Beleidsmatig hebben we er nog weinig zicht op. Het gebeurt online, en in groepen en netwerken die wat verder afstaan van politici. Het is een gebied waar we lastig grip op krijgen, zeker als het gaat om ‘gewone’ foto’s die worden gedeeld: wat is strafbaar en wat niet en wat kun je hiertegen doen?”
Wat Ouaali doet is momenteel niet bij wet strafbaar, alleen via aangifte tot smaad of eventueel als er inbreuk is gemaakt op het auteursrecht. “Maar wie gaat daar nou aangifte van doen?” zegt De Fockert. “Daarom moeten we als raad een norm stellen: dit is de online variant van straatintimidatie. We laten aan slachtoffers zien: we zien jullie ook. Zeker bij jongens en meisjes met een biculturele achtergrond: dat is al een doelgroep die minder gezien wordt door politici. We moeten het even serieus nemen als het probleem van witte vrouwen die op straat worden nagefloten.
Online gebiedsverbod
Hoe Amsterdam meer aandacht gaat geven aan exposing, wordt nog onderzocht. “Er is helaas niet één oplossing”, zegt De Fockert. “Maar er zijn wel een aantal richtingen waar naar gekeken wordt.” Zo onderzoekt burgemeester Femke Halsema de mogelijkheden tot ‘een online gebiedsverbod’. Het idee erachter: op straat hebben burgemeesters veel macht om de orde te handhaven -zoals drugsdealers aanpakken via een gebiedsverbod- maar online nauwelijks. Halsema wil haar bestaande bevoegdheden in Amsterdam virtueel gaan inzetten. Hoe precies en wat er juridisch mogelijk is, wordt nu onderzocht.
“Daarnaast zie je dat het erg moeilijk is om alle beelden te verwijderen van sociale media,” vervolgt De Fockert. Na de zomer komt GroenLinks Amsterdam met een initiatiefvoorstel om het gemakkelijker te maken om beelden te verwijderen en om mensen die ze gedeeld hebben te stimuleren dat ook te doen.
Maar er is just so much you can do als gemeente. Als het gaat om wetgeving wordt nu in Europa gewerkt aan de Digital Services Act, een voorstel van wetgeving, uitgewerkt door de Europese Commissie (EC), dat nu verder besproken wordt in het Europees Parlement en de Raad. Met de nieuwe regelgeving probeert Europa meer grip te krijgen op illegale content die wordt gedeeld via sociale platforms. De EC probeert platforms te bewegen om meer op te treden, door onder meer officiële procedures te introduceren voor meldingen van illegale content door overheden. Daarnaast moeten platforms via transparantierapporten laten zien hoe zij omgaan met deze procedures.
Hoe gaan we om met seksualiteit?
Tot slot, denkt De Fockert moet er worden geïnvesteerd in een oplossing van de onderliggende problematiek. “Hoe gaan we om met seksualiteit? In bepaalde groepen blijkt dat een onderwerp te zijn waarmee je gechanteerd kan worden omdat er schaamte omheen hangt. Investeer in jongerenwerk. Werk samen met mensen uit de gemeenschap zelf, zoals met Tofik Dibi die met zijn campagne ‘Stop Shaming’ ook aandacht vraagt voor exposing.”
