Huisbezoeken beter

Zo belandt Nick (25) in 2021 in de schulden, als hij door de coronacrisis zijn baan verliest. De schulden lopen snel op. Als hij een brief van de gemeente ontvangt over betaalachterstanden bij zijn zorgverzekeraar, komt de brief volgens Nick te laat en onderneemt hij geen actie omdat hij door de bomen het bos niet meer ziet: "Die brief kwam veel te laat. Ik denk dat het beter had geholpen als zij persoonlijk contact hadden gezocht door langs te komen, of te bellen." Alleen een brief sturen is bij mensen met geldproblemen dus vaak niet effectief, zegt Marco Florijn, voorzitter van de NvvK, de branchevereniging voor schuldhulp en financiële dienstverlening: “Eén van de grote problemen bij mensen met problematische schulden, is juist dat ze hun brieven niet meer openen.” Toch is brieven sturen een van de meest voorkomende methodes van de meeste gemeenten: In 2022 bestond volgens gegevens van Divosa, de vereniging van leidinggevenden in het sociaal domein, 25 procent van alle contactpogingen uit brieven en werd er slechts bij 8 procent van de gevallen een huisbezoek afgelegd. Daarnaast zijn de verschillen tussen gemeenten groot, wat ongelijkheid in de hand kan werken. Florijn: “Voor Nederlanders maakt het heel veel uit in welke gemeente je woont op dit moment, hoe de dienstverlening is.”

Verhuurders en jongeren

Vastelastenpartners (energie- en waterleveranciers, zorgverzekeraars en woningverhuurders) zijn verplicht gemeenten in te seinen wanneer er sprake is van betaalachterstanden. Particuliere verhuurders horen daar ook bij, maar die weten dat lang niet altijd. Monika Reijnierse bijvoorbeeld, een verhuurder van het appartement dat ze van haar moeder erfde, schakelde een deurwaarder in toen haar huurders niet betaalden. De rechter wees de eis tot ontbinding van het contract niet toe, omdat er niet aan vroegsignalering was gedaan. Monika: “Als ik had geweten van vroegsignalering, hadden we misschien een partij gehad waarmee wij konden sparren en die de huurders hadden kunnen helpen met een oplossing.” Ze heeft nu een schade van 12.000 euro. Peter Heijkoop, VNG-bestuurder, zegt in een reactie: “Particuliere verhuurders zijn de lastigste groep om er goed bij te krijgen. Gemeenten hebben vaak particuliere verhuurders wel aangeschreven, maar niet alle verhuurders reageren. We roepen ze echt op om ook aan te sluiten.”

Minimum kwaliteit

Volgens NvvK-voorzitter Florijn loopt de aanpak van verschillende gemeenten nu nog te veel uiteen. Hij vindt dat er een minimale basisnorm moet komen, waar alle gemeenten zich aan moeten houden: “Er moet een basisvloer zijn in de dienstverlening, dus dat je overal weet: dit is ongeveer hoe het in Nederland geregeld is, ik word niet aan mijn lot overgelaten en als er echt wat aan de hand is en ik raak zo in de stress dat ik ook mijn deur niet meer open doe, is er hulp om toch het contact te vinden.” Volgens Peter Heijkoop (VNG) is dat zeker het gesprek waard. “De ene gemeente is beter in vroegsignalering dan de andere. Er zijn ook verschillen in bereik. Wellicht kunnen we dan ook vanuit de VNG gemeentebreed zeggen: dit moet je in ieder geval aanbieden.”

Ook het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) wil inzetten op vroegsignalering: zij stelt voor volgend jaar 50 miljoen beschikbaar voor gemeenten om daar onder andere op in te zetten. Uit onderzoek van Divosa blijkt echter dat niet alle gemeenten dit ook doen; slechts 4 op de 10.

Pointer (KRO-NCRV) over vroegsignalering is te zien op zondag 26 november: om 19:00 op NPOradio1 en om 22.10 uur op NPO2.