Wat is een psychedelische therapie?

Een psychedelische therapie is een behandeling waarbij middelen zoals paddenstoelen (psilocybine), MDMA (XTC), LSD of ayahuasca worden gebruikt om mensen te helpen met mentale problemen. Deze middelen kunnen ervoor zorgen dat je op een andere manier naar je gevoelens en gedachtes gaat kijken.

Voordat je mag beginnen aan zo’n therapie, word je eerst grondig gescreend door je psychiater en je huisarts. Je familiegeschiedenis, eerdere behandelingen, mentale staat en medische achtergrond of medicatiegebruik worden allemaal in kaart gebracht. Zelfs als dit allemaal in orde is, kan het nog steeds zijn dat je niet geschikt blijkt voor een psychedelische therapie. De eisen voor deelname zijn namelijk erg streng, dus je zou zelfs vanwege een klein punt - zoals het volgen van een specifiek dieet - kunnen afvallen. Mocht je wel aan alle criteria voldoen, kun je in veel gevallen een praattherapie onder invloed van psychedelica ondergaan.

Wanneer je het middel op de dag van de therapie neemt, begin je de wereld om je heen anders te zien doordat er hallucinaties optreden. Tijdens een zogeheten trip word je begeleid door twee psychiaters of psychotherapeuten. Zij stellen je vragen over je mentale staat of halen een traumatische gebeurtenis terug. Door de geestverruimende effecten van psychedelica kun je beter in contact komen met gevoelens die voorheen moeilijk te bereiken waren.

Wie hebben er baat bij psychedelische therapie?

Psychedelische therapieën lijken vooral een oplossing te bieden voor mensen met PTSS of een zware depressie, die geen effect meer ondervinden van reguliere therapieën en die als ‘uitbehandeld’ worden beschouwd. Veel van hen zien geen verbetering in de kwaliteit van hun leven, ondanks het doorlopen van meerdere therapeutische trajecten. Voor hen kan psychedelische therapie in specifieke gevallen als laatste uitweg dienen.

Op dit moment wordt van MDMA onderzocht of het helpt bij de behandeling van PTSS. Mensen met deze stoornis hebben vaak nare herinneringen die steeds terugkomen. MDMA kan helpen deze herinneringen te verwerken zonder overweldigd te worden door angst. Ook truffels en paddenstoelen kunnen helpen bij depressie door de manier waarop ze de hersenen beïnvloeden.

Waarom zie ik steeds meer berichten over psychedelische therapie?

Vanwege veelbelovende resultaten uit meerdere onderzoeken wereldwijd, is er steeds meer interesse voor deze therapieën, ook in Nederland. ARQ Traumacentrum 45’ (waar in de jaren zestig en zeventig weleens mensen met LSD zijn behandeld) was de afgelopen jaren de enige plek in Nederland waar MDMA-behandelingen werden uitgevoerd. Hoewel dit kleine studies waren, werden er toch positieve resultaten gemeten.

Zo zagen bijna alle behandelde patiënten verbetering in hun leven. Meerdere Nederlandse universiteiten hebben daarnaast de effecten van psilocybine op depressie onderzocht, waarbij er vaak positieve resultaten gemeten werd. Daarnaast werd esketamine, een variant van ketamine, recent op de markt gebracht voor de behandeling van depressie. Hoewel dit middel nog in de onderzoeksfase zit, kan het wel al breed worden ingezet omdat het al jaren in ziekenhuizen wordt gebruikt als verdoofmiddel bij botbreuken.

De groeiende interesse in Nederland bleef ook bij de overheid niet onopgemerkt. Minister Kuipers besloot in 2023 een staatscommissie MDMA op te richten om de therapeutische doeleinden van het middel te onderzoeken.

Kan ik al een psychedelische therapie volgen in Nederland?

Dat is nog niet mogelijk, tenzij je deelneemt aan één van de onderzoeken die soms worden gedaan. Je kunt als je online zoekt echter tal van aanbieders vinden die nu al ‘psychedelische behandelingen’ aanbieden. Zo kun je je aanmelden voor een ayahuasca-ceremonie, maar ook een ‘echte MDMA-therapie’ proberen of een andere psychedelische behandeling ondergaan. Maar dat brengt wel serieuze risico’s met zich mee.

Pointer (KRO-NCRV) deed onderzoek naar meer dan veertig aanbieders van dit soort therapieën waar uit blijkt dat er een wilde westen is ontstaan aan therapeuten die psychedelische therapieën aanbieden met vaak legale drugsvarianten. Zo gebruiken bijvoorbeeld veel MDMA-behandelaren een stofje zoals 5 MAPB, dat exact hetzelfde werkt als MDMA, maar waarbij er een kleine aanpassing is gedaan zodat dit middel niet onder de Opiumwet valt en dus ‘legaal’ ingezet kan worden.

De therapeuten die je nu veelal online tegenkomt beschikken daarnaast vaak niet over de juiste opleiding of achtergrond om mensen met ernstige mentale klachten te behandelen. Dit kan zelfs gevaarlijk zijn, omdat psychedelica erg ontregelende effecten kunnen hebben en dat kan soms een zeer negatieve nasleep met zich meebrengen zonder juiste begeleiding. Zo kun je in een ‘bad trip’ belanden of in het slechtste geval in een psychose raken. Er is daarnaast ook onvoldoende toezicht op deze psychedelische therapie-markt vanuit de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd.

Kan iedereen binnenkort een psychedelische therapie ondergaan?

De staatscommissie MDMA overhandigde onlangs het rapport 'MDMA: voorbij de extase' aan demissionair minister van Volksgezondheid, Pia Dijkstra. Hierin wordt geadviseerd aan het komende kabinet om op korte termijn grootschalige proeven met MDMA-therapie te starten en meer onderzoek te doen naar andere psychedelica zoals truffels en LSD. Het zal echter nog wel een tijd duren voordat psychedelische therapie beschikbaar is bij reguliere GGZ-psychologen. Er is nog onvoldoende onderzoek om te concluderen dat sommige psychedelica zoals truffels of LSD ook daadwerkelijk helpen.

Bovendien spelen internationale verdragen over drugs maar ook Europese geneesmiddelenwetgeving een rol. Veel van deze psychedelica zijn namelijk geclassificeerd als drugs, die dus in illegaliteit vallen. Je kan het daarom niet zomaar van de een op de andere dag als een geneesmiddel bestempelen. Daarbij speelt ook nog de enorme internationale impact van drugscriminaliteit en hoe we daarmee omgaan een rol op hoe we beleid willen maken voor psychedelische therapieën. Het kan daarom volgens experts, nog tientallen jaren duren voordat psychedelische therapieën volledig zijn geïntegreerd in de GGZ.