Mensen met moestuintjes en weilanden langs rivier De Dommel maken zich ernstig zorgen over het water en slib dat op hun land komt wanneer er hoog water is. Er zit namelijk een hele serie zware en giftige metalen in, zoals arseen, thallium en cadmium. Sommige van deze stoffen overschrijden tot dertig keer de norm. De Nyrstar zinkfabriek in Pelt, net over de grens in België, is een van de boosdoeners. De situatie is zo ernstig dat ook Waterschap De Dommel vindt dat er moet worden ingegrepen, desnoods met juridische stappen.
De vervuiling is voor een groot deel van historische aard. Al meer dan 100 jaar lozen zinkfabrieken in het grensgebied afvalstoffen in het water van De Dommel in Noord-Brabant. Toch worden er ook vandaag de dag nog steeds chloriden, sulfaten en zware metalen via Eindergatloop, een klein stroompje, in De Dommel geloosd.
Eddy Conjaerts, voorzitter van Natuurpunt Pelt, maakt zich zorgen over de ecologische gevolgen: “Door het lozen van de Nyrstar zinkfabriek is er stroomafwaarts nog maar een derde van het natuurleven over.”, vertelt hij. “De fabriek loost wel 20 ton aan zouten per dag in het water. Dat zorgt ervoor dat het water brak wordt. Ook loost de fabriek zware metalen in het water en die komen ergens in Nederland in het slib van de rivier terecht.“
Zorgen rond De Dommel
Bewoners rond De Dommel maken zich dan ook zorgen over deze vervuiling. Want zodra het water zo hoog staat dat het buiten de oevers treedt, loopt het over hun land heen. Zo ook bij boer Jos van de Sande uit Veldhoven. Aan het einde van 2023 liep zijn weiland onder met water en slib uit De Dommel, iets wat in 2016 en 2021 ook al eens gebeurde. Omdat hij vreesde voor de gezondheid van zijn koeien, liet hij het slib toen onderzoeken op zware metalen.
Van de Sande schrok van de resultaten: “In 2016 werd de cadmiumnorm dik twintig keer overschreden, in 2021 zelfs veertig keer. De gehaltes waren dus honderd procent hoger dan in 2016.” Volgens hem toont dit aan dat er niet alleen sprake kan zijn van een historische vervuiling, maar dat deze hoge waarden ook door lozingen in de afgelopen jaren komen. Hij wijst naar de fabriek en vindt dat het waterschap niet genoeg doet.
Kritiek op het waterschap
Het waterschap controleert iedere maand de waarden van het water op onder andere zware metalen. De jaarnormen van onder andere thallium (8x), kobalt (28x), arseen (4x) en seleen (27x) gaan ieder jaar flink over de norm. En ook cadmium gaat bij vlagen ver over de norm. “Dat zijn forse overschrijdingen”, zegt Martijn Tholen, lid van het Dagelijks Bestuur van waterschap De Dommel. “De lozing door Nyrstar is de afgelopen jaren flink verminderd. Zeker in 2009 en 2010 zijn er grote stappen gemaakt. Maar het is nog steeds te hoog.”
Het kan niet zo zijn dat een bedrijf net over de grens er gewoon alles in mag storten wat ver boven de norm ligt
Ook de gemeente Valkenswaard, een van de gemeenten langs De Dommel, maakt zich zorgen. Fractievoorzitter Stefanie van den Berg van Helder en Gedreven, mobiliseerde de gemeenteraad om hun zorgen over de kwaliteit van het water en de lozingen door Nyrstar uit te spreken. “Ik was eigenlijk nog in de veronderstelling dat het waterschap de waterkwaliteit goed bijhoudt en controleert. Maar ik vind niet dat ze dat doen. We hebben hier een Natura 2000-gebied waar strenge normeringen voor gelden, opgelegd door het waterschap. En dan kan het niet zo zijn dat net over de grens een bedrijf gewoon alles er in mag storten wat ver boven die norm ligt. En dat het waterschap daar gewoon vanaf weet.”
Tot aan de grens
Volgens bestuurslid Tholen ligt dat anders: “Het waterschap doet zijn werk tot aan de grens. Maar we hebben te maken met waar het bedrijf gevestigd is, en dat is Vlaams beleid. We hebben echt problemen met deze hoge waarden. En we hebben ook onze zorgen geuit, zeker toen er een verhoging van thalliumlozing in de vergunning werd doorgevoerd, maar het proces van vergunningsverlenging zit in Vlaanderen.”
Want voor de duidelijkheid: de fabriek doet niets wat niet mag. Ze hebben namelijk een vergunning van de Vlaamse regering en de Vlaamse regering stelt andere eisen aan de kwaliteit van het water dan Nederland. Toch probeert het waterschap te voorkomen dat de fabriek in 2025 een nieuwe vergunning krijgt, waarin dezelfde voorwaarden zijn opgenomen. Tholen: “Aan de ene kant geeft het waterschap advies over de vergunning via de provincie Noord-Brabant. Aan de andere kant hebben we zelf ook contact gezocht met Nyrstar. Zo willen we ervoor zorgen dat de vergunning er in 2025 anders uit komt te zien.”
