De bewering

“We hebben 51.000 politiemedewerkers, veel meer dan in onze omringende landen”, zegt de Belgische binnenlandminister Annelies Verlinden tijdens het verkiezingsdebat van Terzake op de Vlaamse televisie. Het punt dat ze wil maken is dat méér agenten op straat niet overal de oplossing voor is. Ze reageert op de bewering van Tom van Grieken (Vlaams Belang) dat de Belgische politie niet zichtbaar genoeg is en te bureaucratisch.

In absolute aantallen heeft België met 51.000 agenten een veel kleinere politiemacht dan buurland Duitsland, dat in totaal 280.000 agenten telt, verspreid over verschillende diensten. Maar Verlinden doelt op het aantal agenten per hoofd van de bevolking. Dat wordt bijgehouden door Eurostat, dat voor de Europese Unie alle statistieken en data bijhoudt. Gemiddeld heeft elk EU-land 341 agenten per 100.000 inwoners. België blijkt daar met 338 agenten per 100.000 inwoners iets onder te zitten. Maar, ze hebben dan weer wel iets meer agenten dan Duitsland met 311 agenten per 100.000 inwoners.

Hoe zit dat in Nederland? De meest recente Nederlandse cijfers worden uitgedrukt in fulltime-banen (fte) en dateren uit december 2023. Nederland heeft 62.329 fte, waarvan er 50.939 vallen binnen de categorie ‘operationeel’. Dat zijn de wijkagenten en rechercheurs, maar ook de specialistische teams. Het werkelijke aantal agenten zal hoger uitvallen dan de fte’s, omdat niet iedereen fulltime werkt. Omgerekend heeft Nederland volgens Eurostat 291 agenten per 100.000 inwoners.

Wat ook opvalt: België mag dan iets meer agenten per 100.000 inwoners hebben dan in de buurlanden Duitsland en Nederland, maar Frankrijk en Luxemburg hebben juist méér agenten dan België. Het klopt dus niet dat België meer agenten in dienst heeft dan omliggende landen, zoals de minister zegt.

Helemaal onderaan, met het kleinste aantal agenten per hoofd van de bevolking, staan alle Scandinavische landen, waaronder Denemarken, IJsland, Zweden en Finland. Montenegro spant de kroon aan de andere kant en telt 638 agenten per 100.000 inwoners.

Wat zeggen de cijfers?

Maar betekent meer blauw op straat, ook een veiligere samenleving? “Nee”, zegt Sofie de Kimpe, professor Criminologie aan de Vrije Universiteit Brussel stellig. “Meer blauw op straat, betekent niet noodzakelijk meer veiligheid.”

“Je kunt geen verbanden leggen met die cijfers, omdat er hele andere factoren meespelen”, legt De Kimpe uit. “Je ziet dat een aantal Zuid-Europese landen kampen met hoge criminaliteit. Als er meer agenten komen, daalt de criminaliteit niet. Wat wel meespeelt is dat mensen zich veiliger voelen met meer agenten op straat, dat noemen we het subjectieve veiligheidsgevoel. Maar objectief verplaatst die criminaliteit zich dan vaker van offline naar online.”

Ook het opleidingsniveau speelt mee in de effectiviteit van de politie. “Ik hoorde ooit een korpschef zeggen dat je twee lager opgeleiden kunt inruilen voor één hoger opgeleide. Die zijn efficiënter en effectiever. Dat geldt natuurlijk niet voor iedereen, maar het laat wel wat zien. In België sta je bijvoorbeeld na een jaar opleiding al met pepperspray op straat. Niet het aantal, maar de kwaliteit telt”, zegt de Kimpe.

“De cijfers zeggen niet alles over de inzet”, ziet Ramon Meijerink, dagelijks bestuurder bij Politievakbond ACP. “Hoe zet je je mensen in? Stel je hebt 70.000 agenten, werken die allemaal in de uitvoering? Of zit er ook een hele administratieve ondersteuning achter van 30.000 mensen? Elk land maakt daarin eigen keuzes en stelt andere prioriteiten.”

Oordeel

België heeft niet meer politieagenten dan omringende landen. Sterker: ze hebben er per 100.000 inwoners net iets minder dan gemiddeld in de EU, en minder dan in buurlanden Frankrijk en Luxemburg. Daarnaast zorgt meer blauw op straat niet per se voor een veiligere samenleving, zeggen experts. Daarom bestempelen we de uitspraak van minister Annelies Verlinden als onwaar.

Reactie Verlinden

Volgens het team van Annelies Verlinden benadrukte de minister in datzelfde debat al dat alleen het aantal agenten niet zoveel zegt. In diezelfde uitspraak vergeleek ze de cijfers trouwens alleen met Nederland, wat feitelijk wel klopt. "Haar uitspraken waren genuanceerder dan het overkomt", zegt haar woordvoerder.