Al sinds de gemeenteraadsverkiezingen van 2018 is het onrustig op het gemeentehuis van Smallingerland in Drachten. De Eerste Lokale Partij (ELP) wint verrassend de verkiezingen van 2018 en begint vol goede moed aan een coalitie met PvdA, FNP, GroenLinks en VVD. Maar het botert niet tussen vooral de ELP en de PvdA. Vooral de locatie van een nieuw zwembad in Drachten zorgt voor verdeeldheid. Bovendien verkondigen beide partijen de hele tijd in achterkamertjes verkondigen hoe onbetrouwbaar de andere partij is, zo meldt de Leeuwarder Courant.



Luister naar deel 4 uit onze zomerserie Gemeentelijke Geschillen:

Als in januari 2020 de PvdA de handdoek werpt valt dan ook het college. Nadat ook in het jaar daarvoor al wethouders waren vertrokken, groeit Smallingerland met het vertrek van het college uit tot een waar wethouderskerkhof. Er vertrekken zeven wethouders binnen twee jaar.

Omdat er geen andere coalitie meer mogelijk is komt er een zakencollege. In een zakencollege worden de wethoudersposten opgevuld door buitenstaanders, in plaats van voorgedragen door raadsfracties die samen een meerderheid hebben. “Dat is eigenlijk nooit uit weelde. De partijen konden het onderling niet oplossen”, legt Rutger van der Meij, journalist bij de Leeuwarder Courant, uit in onze reportage.



Luister naar onze uitzending uit de vorige zomerserie Gemeentelijke Geschillen:

Financiële problemen

Behalve verstoorde verhoudingen tussen de partijen onderling zit Smallingerland ook in financieel zwaar weer. Net als in wel meer gemeenten zijn er stijgende zorgkosten, en het zakencollege stelt zichzelf dan ook als hoofddoel een financieel sluitende begroting in te dienen.

Daarom doet het zakencollege in oktober 2020 een voorstel voor een begroting met een ozb-verhoging van 8 procent en een bezuinigingspakket. Dat moet het gat van 1,6 miljoen euro dichten. Als de raad niet akkoord gaat komt Smallingerland onder financieel toezicht van de provincie te staan, waarschuwt het zakencollege.

Raad maakt alternatieve begroting

Maar de meerderheid van de gemeenteraad ziet de voorgestelde begroting helemaal niet zitten. In een chaotisch begrotingsdebat in november 2020 lopen de gemoederen hoog op. Een nipte meerderheid van de gemeenteraad komt met een alternatieve begroting. Ze draaien het grootste deel van de bezuinigingen terug, tot woede van een minderheid van de raad en die van het zakencollege. Deze alternatieve begroting is niet sluitend. Maar het college moet deze niet-sluitende begroting inleveren bij de provincie.

De gemeenteraad staat als volksvertegenwoordiging in haar recht met een alternatieve begroting te komen. “De gemeenteraad heeft het budgetrecht, dat is echt een heilig recht”, legt Hoogleraar Lokaal Bestuur Klaartje Peters (Universiteit Maastricht) uit. Maar de gang van zaken verbaast haar wel, aangezien het zakencollege er juist ook is om de financiële problemen op te lossen. Wat de raad doet is dan ook “ongebruikelijk”, zegt Peters.

Met de hakken over de sloot

Het chaotische begrotingsdebat laat zien dat het zakencollege de handen nog niet op elkaar krijgt in de raad van Smallingerland. Met de begroting komt het op het nippertje in december 2020 toch nog goed. Dankzij een meevaller - de groenvoorziening kost minder dan gedacht - is de begroting toch nog sluitend.

De provincie keurt de begroting dan ook met de hakken over de sloot goed. Hoogleraar Peters vindt de verdeeldheid van de raad over de begroting in Smallingerland opvallend, want meestal brengt een zakencollege de politieke partijen nader tot elkaar. Over het zakencollege als oplossing voor bestuurlijke problemen: “Ik dacht altijd dat het wel een aardige oplossing was, maar het probleem is helemaal niet opgelost. De tegenstellingen in de raad blijven gewoon bestaan.”

Een reportage over de strijd met het zakencollege in Smallingerland, de vierde aflevering van de ReportersNL-zomerserie Gemeentelijke Geschillen.