Veel sekswerkers en exploitanten in de seksbranche worden geweigerd als zakelijke klant, omdat de herkomst van hun inkomsten onduidelijk zijn voor de bank. Daarnaast is er een aantal banken dat sekswerkers weigert vanuit ideologische standpunten. Volgens hen past prostitutie (of zoals ze het zelf noemen: pornografie) niet in hun duurzame beleid.

Dat blijkt uit onderzoek van Pointer naar de algemene voorwaarden en acceptatiecriteria van banken. Het gevolg is dat veel sekswerkers hun inkomsten op een persoonlijke rekening laten storten, of dat ze zich genoodzaakt voelen om te liegen over hun beroep.

Belrondje langs banken

"Ik wil er gewoon open over zijn dat ik sekswerker ben", zegt Amber. Lelystad staat het als een van de weinige gemeenten in Nederland toe om sekswerk vanuit je eigen woning aan te bieden. Amber is daarnaast een schoolvoorbeeld van een sekswerker die het netjes probeert aan te pakken: ze is de enige geregistreerde sekswerker van Nederland. Geen enkel probleem om een zakelijke rekening aan te vragen, zou je zeggen.

Maar een belrondje onder vier banken blijkt toch anders uit te pakken. "Ik kan u wel even doorverbinden naar de afdeling Bijzondere Aanvragen", zegt een bankmedewerker zodra Amber informeert naar een zakelijke rekening. Maar na 20 minuten blijkt het antwoord onbevredigend: "Dien uw aanvraag in, en dan stellen we achteraf nog wat aanvullende vragen."

Welke vragen dat zijn, blijft onduidelijk. Op welke criteria de aanvraag wordt beoordeeld eveneens. Deze procedure kan 2 maanden duren, en alles wijst erop dat Amber aan het einde van de rit een afwijzing krijgt.

'Sekswerk is niet duurzaam'

Amber kon op voorhand vermoeden dat het moeilijk zou zijn om een zakelijke rekening aan te vragen. In 2015 werd PROUD, de belangenvereniging voor sekswerkers, bij Triodos Bank geweigerd. Diezelfde bank was afgelopen jaar nogmaals de kop van Jut vanwege een bericht op Twitter over hun beleid.

Niet alleen Triodos, maar ook de banken die onder de Volksbank vallen (ASN Bank, SNS Bank en Regiobank) zeggen sekswerkers expliciet te weigeren. Investeringen en beleggingen in sekswerk doen ze niet vanwege hun zogeheten 'duurzame beleid'.

"We beleggen niet in escortbureaus en prostitutie en in bedrijven die hiervan profiteren", aldus de Volksbank in hun acceptatiecriteria onder het kopje Mensenrechten. "In de seksindustrie is een verhoogd risico op seksuele uitbuiting. Daarom beleggen wij niet in bedrijven die zich bezighouden met de productie van pornografie. Wij investeren alleen in bedrijven die gezonde, veilige arbeidsomstandigheden bieden en in geen geval betrokken zijn bij seksuele uitbuiting of bij de productie van pornografie."

Banken mogen namelijk zelf bepalen welke sectoren zij uitsluiten. Nadat PROUD door de Triodos Bank werd geweigerd, stelde Marith Rebel (PvdA) daar in 2015 Kamervragen over. Het antwoord van de toenmalige ministers Dijsselbloem en Van der Steur: "Dat er in de markt diversiteit is in het beleid dat banken voeren, is op zichzelf niet bezwaarlijk." Pas zodra elke bank een beroepsgroep structureel uitsluit, wordt het volgens het kabinet een probleem.

Ook probleem voor ondernemers

Dit is niet alleen voor zelfstandige sekswerkers een obstakel, maar ook voor exploitanten in de seksbranche. Karen (63) is al meer dan 40 jaar als exploitant werkzaam in de seksbranche. Ze is eigenaar van de seksclub Penthouse in Haarlem, een statig wit pand met negen kamers. Karen heeft de sector de laatste 20 jaar sterk zien veranderen. "Banken zijn veel strenger geworden als het gaat om het krijgen van een hypotheek, zakelijke rekening en kredieten. Voor de legalisatie van sekswerk in 2000 werd daar door een bank eigenlijk nooit vragen over gesteld. Nu wordt het werk als exploitant je vaak onmogelijk gemaakt."

Ze heeft één pinautomaat in haar zaak staan. Ze zou graag een tweede willen aanvragen, maar dat durft ze niet. "Ik kreeg iemand van de bank te horen dat als bekend wordt dat ik een seksbedrijf heb, ik misschien ook mijn huidige automaat kwijtraak." Ze hoopt dan ook dat de pinautomaat het nog een tijdje blijft doen, want als die ermee ophoudt heeft ze een probleem.

"Dan moet ik al die klanten vragen om contant te betalen. En als ik te veel contant geld op mijn bankrekening stort, kom ik direct in de problemen met de bank. Die gaan dan kijken naar mijn omzet. Zodra de verhouding cash en pinbetalingen te ver uit elkaar ligt, ben je een verdacht persoon voor witwassen. Je kunt dan zomaar je bankrekening kwijtraken. En dan kan ik helemaal niets meer."

Oude schattingen

Dat beleid van banken komt voort uit de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft). In het recente verleden kregen ABN Amro-Bank, ING Bank, Rabobank, Triodos Bank en de Volksbank (waar ASN Bank en SNS Bank onder vallen) forse boetes of waarschuwingen opgelegd omdat zij de herkomst van geld niet konden verantwoorden. De Nederlandse Bank kondigde afgelopen week een onderzoek aan naar de gebrekkige witwascontrole bij de Rabobank.

Om hun eigen risico te verminderen, hanteren de banken een streng deurbeleid: klanten met een 'verhoogd risicoprofiel' moeten door een uitgebreide procedure gaan. Ook sekswerkers vallen in die categorie. Banken leggen in hun acceptatiecriteria regelmatig het verband tussen prostitutie en mensenhandel of seksuele uitbuiting. Maar op basis van welke gegevens gebeurt dat eigenlijk?

Navraag bij de Financial Intelligence Unit (FIU), een organisatie van analisten die witwaspraktijken onderzoekt, en de Nederlandse Vereniging van Banken leert dat dit verband wordt gelegd op basis van verouderde cijfers: schattingen uit 2014 die niet specifiek over Nederland of sekswerkers gaan.

"Het is zeer lastig om iets te zeggen over de situatie in Nederland", aldus een FIU-woordvoerder. "Geld dat in Nederland in de seksbranche verdiend wordt, kan in een ander land worden witgewassen en andersom. Het feit dat een branche een risicogroep vormt voor banken betekent overigens niet dat al het geld in deze branche omgaat ook crimineel is." Over de hoeveelheid geld die in Nederland zou worden witgewassen via sekswerk, zijn geen actuele cijfers bekend.

Risicoanalyse

Toch zijn banken verplicht om een grondige check naar hun klanten te doen. "Banken moeten altijd een risicoanalyse per klant maken", zegt een woordvoerder van De Nederlandse Bank (DNB), de toezichthouder van de banken. "Als zij een klant uitsluiten, moeten ze dat goed kunnen onderbouwen. Het zou kunnen dat je sneller conclusies kunt trekken over soortgelijke klanten, maar een categorale uitsluiting staan wij niet voor."

Of sekswerkers wel of geen zakelijke rekening kunnen openen, is volgens DNB uiteindelijk aan de banken zelf of te bepalen. "Zij bepalen zelf welke risico’s ze wel of niet willen lopen. In sommige beroepsgroepen wordt bijvoorbeeld veel contant geld afgerekend. Als dat geld naar de bank wordt gebracht ontstaat het risico van witwassen. Er zijn banken die dat risico niet willen nemen."

Banken hebben – ondanks de Wwft – nog best veel ruimte om hun eigen risicobeleid te voeren, zegt Gijs Bronzwaer, promovendus strafrecht aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. "Het risico mag best hoog zijn, dan moet je als bank gewoon meer toezicht houden", aldus Bronzwaer. "De Wwft verplicht een bank niet om risico’s uit te bannen, maar om meer op te letten. Als ze een cliënt dan toch weigert, moet dat goed verdedigbaar zijn en scherp gemotiveerd worden. Dat blijkt ook uit recente uitspraken door de rechter."

Afwijzing na afwijzing

Het strenge en onduidelijke beleid zorgt ervoor dat sekswerkers niet open en eerlijk over hun werk durven te zijn. Sunny ontwikkelt samen met haar partner een ‘adult datingsite’, en probeert bij de banken een zakelijke rekening aan te vragen. Al snel komt ze erachter dat de banken niet op haar zitten te wachten als klant. "Ik begon te zeggen dat ik een datingsite wilde starten. Ze wilden al snel weten of het met seks te maken heeft. En dat gaat eigenlijk meteen de deur dicht."

Maandenlang is Sunny bezig om bij een bank een zakelijke rekening te openen. Rabobank, Regiobank, SNS Bank, ING Bank: overal krijgt ze te horen dat het niet kan. "Ze vragen je echt het hemd van het lijf. Ze willen precies weten wat voor bedrijf het is. En zodra je daar eerlijk over bent, kun je het wel schudden."

Ze probeert het ook nog via andere wegen. Haar verzekeringsagent wordt ingeschakeld om als tussenpersoon een bankrekening te regelen. "Maar die kreeg uiteindelijk ook een mail met een afwijzing. De bank wilde om privacyredenen geen verklaring geven, maar voor mij is het wel duidelijk. Ze willen gewoon niet met mijn bedrijf in zee."

Uiteindelijk is het Sunny toch gelukt, via een omweg. "We hebben ons bedrijf bij de Kamer van Koophandel als webontwikkelaars laten inschrijven. Dat is door de bank geaccepteerd. Anders was het waarschijnlijk nooit gelukt."

Ook de Nederlandse Vereniging van Banken adviseert in een brochure om jezelf als sekswerker onder een andere KvK-categorie in te schrijven. "Je kunt je als sekswerker in het handelsregister van de KvK onder de neutrale categorie 'Persoonlijke Dienstverlening' inschrijven. Dan is niet zichtbaar wat voor werk je doet."

Keuze is gemaakt

Sunny had er een list voor nodig, maar bij Amber lijkt het na meerdere telefoontjes toch te lukken. De online bank Knab zegt in de acceptatiecriteria dat het sekswerkers accepteert als ze zzp’er zijn, minimaal 21 jaar oud, een EU-paspoort of -verblijfsvergunning hebben, en zelfstandig aan hun werk komen.

"Als hier aan voldaan wordt en u draagt belasting af, dan lijkt me dat uitstekend", vertelt de medewerker van de klantenservice aan Amber. Om alles te laten slagen, moet Amber nog wel het een en ander uitzoeken. Knab heeft geen fysieke filialen, dus waarschijnlijk moet een deel van de inkomsten via grenswisselkantoren worden gestort. Bij andere banken gaan dan vaak de alarmbellen af, maar er lijkt geen andere oplossing mogelijk.

"Als ik het zo hoor, dan klinkt dit wel erg goed", zegt Amber. "Ik denk dat ik mijn keuze wel heb gemaakt." Vanaf begin volgend jaar hoopt ze de aanvraag voor een zakelijke rekening te kunnen regelen.