Bron van de bewering

Het financiële hoofdstuk van het PVV-programma beslaat één kantje en het belangrijkste punt luidt: Nederlands belastinggeld uitgeven aan Nederlandse burgers. "Het kan niet zo zijn dat in ons eigen land mensen moeite hebben om financieel het einde van de maand te halen terwijl in Brussel het geld tegen de plinten klotst." (…). "Elk jaar kost de Europese Unie ons ruim 10 miljard."

Feiten

Om te beginnen met de cijfers: de Nederlandse bijdrage aan de Europese Unie schommelt inderdaad al jaren rond de 10 miljard euro. In de begroting van Buitenlandse Zaken over 2022, stond precies dat bedrag en dat zou neerkomen op 564 euro per Nederlander per jaar. Een hoop geld en volgens de PVV dus te veel. Maar wat ze er niet bij vermelden, is hoeveel er uit, via of dankzij 'Brussel' terug naar Nederland vloeit. Doe je dat wel, dan houdt Nederland juist geld over.

Wat halen we eruit?

Eén van de belangrijkste voordelen aan lidmaatschap van de Europese Unie, en voor Nederland al helemaal, is de vrije of ‘interne’ markt. Oftewel: lidstaten kunnen onderling naar lieve lust handelen in kapitaal, diensten en goederen. Nederland is van oudsher een handelsland en heeft daar dus als geen ander profijt van. Je betaalt daarom bijvoorbeeld geen extra douaneheffingen voor een pakketje uit bijvoorbeeld Duitsland. Spanjaarden en Fransen kunnen (net als alle andere lidstaten) zoveel tulpen importeren als ze willen.

Het Centraal Planbureau (CPB) onderzocht twee jaar geleden hoeveel rijker we precies worden van deze vrije markt en kwam uit op een positief effect van 3,1 procent op ons bruto binnenlands product (bbp), oftewel de totale omvang van de Nederlandse economie. Vorig jaar schoot dat bbp voor het eerst door de grens van één biljoen euro. Een snelle rekensom leert dat bijna 31 miljard van dat bbp te danken is aan handelsbaten die we zonder Europese Unie niet gehad hadden. Vertaal je dat opnieuw naar baten per hoofd van de bevolking, dan kom je op een positief saldo van 1740 euro.

Verlaten we die vrije markt, zoals de PVV het tot aan de Kamerverkiezingen vorig jaar het liefst zag, dan schiet het Nederlandse bbp volgens Europees onderzoek uit 2019 op termijn met bijna 16 procent omlaag. En met opnieuw het Nederlandse bbp van 2022 in het achterhoofd, zou dat een min van 9000 euro per Nederlander betekenen.

Wat stoppen we erin?

Het klopt dus dat we al jarenlang ongeveer 10 miljard aan de Europese Unie overmaken, zoals de PVV in hun partijprogramma schrijft. Waar gaat dat precies naartoe? De Europese Commissie werkt met een jaarbegroting die vrijwel volledig bestaat uit zogeheten afdrachten van EU-lidstaten. Zij legden in 2022 samen 169,5 miljard euro in. Ter vergelijking: de Nederlandse Rijksoverheid gaf dat jaar 353 miljard euro uit.

Hoe is die Europese begroting, bijna 170 miljard euro dus, opgebouwd? Iedere lidstaat betaalt een contributie op basis van zijn bruto nationaal inkomen. Omdat Nederland een welvarend land is, is onze bijdrage relatief hoog. Verder bestaat de afdracht uit douaneheffingen (die iedere lidstaat namens de EU int), een percentage aan nationaal geheven btw en een Europese belasting op het gebruik van niet-reclyclebaar plastic. Alles bij elkaar komt iedere lidstaat zo uit op één procent van het bbp. In het geval van Nederland dus 10 miljard euro.

Waar gaat die 10 miljard euro naartoe?

Hoe wordt dát geld verdeeld? De Europese Commissie heeft zijn boekhouding bijgehouden tot en met 2022. In dat jaarverslag kunnen we dus zien welke lidstaat wat precies gekregen. Europees geld komt in de vorm van allerlei potjes en subsidies. Daar kunnen nationale regeringen een beroep op doen, maar ook universiteiten, particulieren en het bedrijfsleven maken aanspraak. De Algemene Rekenkamer onderzocht over 2022 wie dat geld kregen. Nederland ontving in dat jaar vooral Europees geld voor wetenschaps- en innovatiedoelen: 2,5 miljard euro. Dat geld ging bijvoorbeeld naar individuele onderzoeksprojecten op universiteiten en naar het Erasmus+-programma, dat de uitwisseling van studenten financiert. Er zijn ook particuliere ontvangers, zoals de ontwerpers van 'de veiligste rollator ter wereld' en een energiezuinige kaars.

Verder ontving Nederland in 2022 vooral Europees geld voor steun aan landbouw en visserij: 1 miljard euro. Bij elkaar ontving Nederland dus 3,5 miljard euro aan Europese subsidies.

Nederland is nettobetaler in Europa. Wat betekent dat?

Wanneer je de ontvangsten uit Europese fondsen afstreept tegen de jaarlijkse afdracht, blijft nog 'maar' 6,5 miljard euro over. Dat is wat economen de 'nettobetalingspositie' van Nederland noemen. Daarover zijn 'Brussel' en de Nederlandse overheid het trouwens al sinds de jaren 90 niet eens. Dat heeft te maken met de invoerheffingen die de Nederlandse douane int. Omdat er via de Rotterdamse haven nogal wat de Europese Unie binnenkomt, haalt Nederland bovengemiddeld veel invoerheffingen op. Nederland telt dat daarom op bij de totale afdrachten. De Europese lijn is dat deze invoerrechten een voortvloeisel zijn van gemeenschappelijk douanebeleid en dus geen onderdeel van de afdracht. Als we die lijn volgen, had Nederland in 2022 een nettobetalingspositie van 2,7 miljard euro. Dat is dus nog steeds geld dat de Europese Unie ons kóst, maar een kwart van de 10 miljard waar de PVV mee schermt.

Wat zegt de toekomstige coalitie hierover?

In het hoofdlijnenakkoord dat de PVV, NSC, BBB en VVD in Nederland hebben gesloten, staat dat de vier partijen in Europees verband een bezuiniging op de afdracht wil afdwingen van 1,6 miljard euro. Het Centraal Planbureau (CPB) heeft die ambitie bij voorbaat praktisch kansloos verklaard, omdat die 'niet unilateraal afdwingbaar' is. 500 miljoen achten de rekenmeesters als het hoogst haalbare.

Reactie

De PVV heeft niet gereageerd op de verzoeken om een reactie op deze factcheck.

Conclusie

Het klopt dat we ieder jaar zo'n 10 miljard euro betalen aan de EU. Maar we krijgen ook veel geld terug uit Brussel in de vorm van subsidies. In 2022 kostte de EU ons daardoor feitelijk 'slechts' 2,7 miljard euro. En wanneer je rekening houdt met de baten van de interne markt, levert de EU ons meer geld op dan dat het ons kost.