Amerikaans vloeibaar gas (LNG) houdt ons warm komende winter, nu duurzame alternatieven nog niet voldoende opleveren. Hoewel voorstanders menen dat vloeibaar gas een beter alternatief is dan steenkool, en daarom een goede optie voor de energietransitie, is dit maar de vraag. Uit nieuw onderzoek blijkt dat Amerikaans vloeibaar gas nog slechter voor het klimaat is dan steenkool.
Update 24 september 2024:
Met Nederland als belangrijkste importeur en doorvoerhaven, schieten de vloeibaar gasfabrieken in de Verenigde Staten als paddenstoelen uit de grond. Daarmee groeide ook de bezorgdheid bij Amerikaanse milieugroepen over de klimaatimpact van deze relatief nieuwe fossiele energiebron. Voorstanders van meer LNG-export naar Europa en Azië beweren juist (1, 2, 3) dat vloeibaar gas klimaatvoordelen oplevert, omdat het fossiele alternatief - meer steenkoolgebruik - nog veel slechter zou zijn.
De Biden-regering kwam milieugroepen in januari 2024 tegemoet met een tijdelijke vergunningstop voor nieuwe LNG-export-terminals, om de impact van LNG op het klimaat eerst verder te onderzoeken. Het besluit werd mede ingegeven door professor Robert W. Howarth van Cornell University die de klimaatimpact van de productie en het vervoer van LNG veel hoger inschat dan eerder werd gedacht. Een half jaar later, op 8 september, krijgt Howarth zijn studie ‘peer-reviewed’ gepubliceerd.
De uitkomst: volgens zijn berekening is Amerikaans LNG als brandstof voor Europese elektriciteitscentrales over een periode van 20 jaar ruim een kwart (28 procent) slechter voor het klimaat dan binnenlandse productie en gebruik van steenkool. Ook in een periode van honderd jaar blijkt LNG niet beter voor het klimaat dan steenkool: met name de vele methaanemissies en lekkages bij de winning, productie en transport via schepen zorgen voor veel klimaatopwarming op de korte- en middellange termijn. Dit krachtige broeikasgas, dat in een periode van 20 jaar meer dan 80 keer sterker is dan CO2, kan zelfs in kleine hoeveelheden de vermeende klimaatvoordelen van LNG tenietdoen. De studie zet dan ook vraagtekens bij de rol van LNG in de energietransitie.
Bidens opschorting van LNG-vergunningen werd in juli 2024 teruggedraaid door een door oud-president Trump aangestelde rechter in Lousiana. Het ministerie van Energie houdt volgens de rechter geen rekening met de zorgen van staten met veel fossiele industrie over de “gevolgen voor de staatsinkomsten, werkgelegenheid, financiering voor scholen en liefdadigheidsinstellingen en vervuiling die veroorzaakt zou worden door een grotere afhankelijkheid van buitenlandse energiebronnen”.
Overigens is het maar de vraag of de vergunningsstop heeft gewerkt. In juni 2024, een maand voor de rechterlijke uitspraak, gaf het onafhankelijk opererend toestemmingsorgaan (FERC) groen licht voor de bouw van een enorme export-terminal in Louisiana. Het Amerikaanse ministerie van Energie verleende zelf begin september 2024, een aantal dagen voor de publicatie van Howarth's studie, een nieuwe vijfjarige LNG-exportvergunning aan Fortress Energy.
Banken als ING staan in de rij om de booming LNG-business te financieren. Uit onderzoek van Pointer in 2022 bleek dat ING de op twee na grootste financier is van de snel groeiende Amerikaanse LNG-industrie. Onlangs maakte ING bekend te stoppen met de financiering van LNG-terminals.
Oorspronkelijke artikel:
In Nederland meerden in 2022 111 gigantische schepen aan met miljoenen tonnen Amerikaans LNG. Door de oorlog in Oekraïne is de vraag naar LNG enorm gegroeid. Ook in Nederland, blijkt uit cijfers van het CBS. In 2016 importeerde Nederland 1,6 miljard kubieke meter LNG, dit jaar is dat tot nu al zo’n 13,4 miljard kubieke meter. Het is nog nooit zo makkelijk geweest om de LNG-industrie te laten groeien; met de vraag stijgt de prijs en wordt er flink gebouwd aan meer aanbod.
Banken als ING staan in de rij om de booming LNG-business te financieren. In de Mississippi Delta, hét LNG-gebied van de VS, staan nu drie terminals en er staan er nog negen op de planning. Terwijl uit een rapport van het VN-milieuprogramma blijkt dat investeringen in nieuwe fossiele infrastructuur de klimaatdoelen (max anderhalve graden temperatuurstijging) in gevaar brengen. En we hebben het gas dan nu wel nodig, de klimaatdoelen van Parijs komen steeds dichterbij en de terminals staan er voor tientallen jaren. René Peters, gasexpert bij TNO: “Dat is het enorme dilemma waar we nu voor staan.”
Hoewel gas in de wereld van de fossiele brandstoffen het mindere kwaad lijkt te zijn, heeft ook LNG een flinke CO2-voetafdruk. En het verschilt nogal of je Gronings aardgas gebruikt of LNG uit de VS. Want niet alleen bij de verbránding van LNG komen broeikasgassen vrij, de klimaatimpact wordt voor een groot deel ook bepaald door de manier van winning en transport.
We moeten naar de hele keten kijken, zegt Peters: “Er zijn ontzettend veel opties: gebruik je schaliegas of offshore gewonnen gas, vaart je schip op diesel of op gas? Je kan er niet één cijfer op plakken.” In de VS wordt het benodigde aardgas gewonnen(1), vervolgens vloeibaar gemaakt (2), waarna het per schip naar Nederland wordt vervoerd (3), om het vervolgens weer om te zetten in gas (4) en uiteindelijk te verbranden (5). Stappen die ieder zorgen voor de uitstoot van broeikasgassen:
1. De gaswinning
Het begint bij de winning. Aardgas bestaat grotendeels uit methaan, een broeikasgas dat minstens 30 keer sterker is dan CO2, zo meldt het KNMI. Bij de winning ontsnapt veel methaan. Een van de terminals die Nederland van gas voorziet, is de - mede door ING gefinancierde - Corpus Christi-terminal. Het gas dat gebruikt wordt in deze terminal wordt gewonnen uit de Permian Basin. Uit nieuw onderzoek van klimaatcollectief Climate Trace blijkt dit de plek met de grootste methaanuitstoot ter wereld. De industrie rapporteert zelf ook cijfers over de methaanuitstoot, maar die blijken flink lager te liggen dan de praktijk. Volgens persbureau Bloomberg is de werkelijke uitstoot 3 keer hoger dan gerapporteerd. Methaanuitstoot verkleint de klimaatvoordelen van LNG ten opzichte van steenkool – en zou deze zelfs kunnen elimineren, blijkt uit onderzoek van milieuorganisatie NRDC.
Er is nog een probleem bij de schaliegaswinning: in de Permian Basin wordt 3 procent van de gasproductie gelekt in de atmosfeer, met een sterker broeikaseffect dan CO2, aldus Bloomberg.
Controversiële methode
LNG bestaat voor een groot deel uit schaliegas, een vorm van aardgas dat opgesloten zit in hard gesteente. Om dat gas te winnen gebruiken de Amerikanen een controversiële methode: hydraulic fracking. Onder hoge druk wordt er water, chemicaliën en zand in het gesteente gespoten waardoor scheuren ontstaan zodat het opgesloten gas kan ontsnappen. Fracken is vervuilend voor de lucht, de grond en het water. Het is een techniek die bodemtrillingen en vervuild drinkwater tot gevolg kan hebben.
Naar de terminal
Het gewonnen gas wordt door kilometers pijpleidingen naar de LNG-fabriek gesluisd. Vanaf de Permian Basin loopt een gasleiding van zo’n achthonderd kilometer die het gas onder andere vervoert naar de Corpus Christi-terminal.
2. Vloeibaar gas
Eenmaal in de terminals wordt het gas gekoeld tot ongeveer -160 graden waardoor het vloeibaar wordt en daarmee (600 keer kleiner) getransporteerd kan worden. “Het proces in die terminals kost enorme hoeveelheden energie”, aldus Peters.
De Corpus Christi-terminal wordt uitgebreid en zal uiteindelijk 6,4 miljoen ton broeikasgassen per jaar uitstoten. Dat is ongeveer net zo veel als Nederlands grootste vervuiler Tata Steel. Als je alle broeikasgassen bij elkaar optelt, stootte de staalgigant in 2019 6,3 miljoen ton uit.
De Corpus Christi-terminal is niet de enige terminal die zo’n hoge uitstoot veroorzaakt. In de Mississippi Delta staan momenteel drie van zulke terminals. Uitgerekend in een gebied waar de gevolgen van klimaatverandering al hevig voelbaar zijn. Zo wordt het gebied geteisterd door orkanen en verliest de delta iedere 100 minuten ongeveer een voetbalveld aan land, onder meer door de stijgende zeespiegel.
3. Transport
LNG wordt opgeslagen in de terminals tot enorme tankers de brandstof naar Nederland verschepen. De route van Corpus Christi naar Rotterdam telt 8338 kilometer. De uitstoot van zo’n route is voornamelijk afhankelijk van de brandstof waarop het schip vaart en is daarom moeilijk te bepalen.
4. ‘Hervergassing’
Eenmaal in Nederland wordt het gas weer opgeslagen in een terminal. Daar start het proces om LNG weer gasvorming te maken. Deze laatste stap doet nog maar een klein schepje boven op de totale uitstoot, aldus Peters: “De vergassing kost weinig energie. Je voegt enkel warmte toe. De meeste energie zit in het vloeibaar maken van gas”.
Niet veel schoner dan steenkool
Alle vervuilende stappen samen zorgen ervoor dat LNG niet veel schoner is dan de meest vervuilende brandstof: steenkool. Dat komt vooral door de methaanuitstoot, stelt milieuorganisatie NRDC: "Omdat methaan een veel sterkere en directere klimaatimpact heeft, ligt het klimaateffect op korte termijn (in de komende 20 jaar) van LNG dicht bij dat van steenkool.” Volgens NRDC ligt de uitstoot “slechts 27 tot 33 procent lager."
“Als je kijkt naar de CO2-voetprint, is LNG niet zo’n geweldig idee”, vertelt René Peters. “Maar we willen natuurlijk ook niet zonder gas komen te zitten. Die terminals worden niet gebouwd om een paar jaar te produceren. Het gaat meestal om contracten van 15 of 20 jaar.” En dat terwijl we over 20 jaar CO2-neutraal moeten zijn, benadrukt ook Heleen de Coninck in onze uitzending: “Als we nog heel veel tijd zouden hebben, als we nu nog 40 jaar zouden hebben dan zou ik zeggen: ‘Dit is misschien een handige tussenoplossing’, maar we hebben nog maar 20 jaar.”
