Winnie de Wit woont in Assendelft en strijdt al jaren tegen de toenemende overlast die zij ervaart van luchthaven Schiphol. “Daar loopt de Polderbaan en hier over de achtertuin komen de vluchten van en naar de Zwanenburgbaan,” wijst De Wit aan. “Toen wij hier kwamen wonen, 42 jaar geleden vlogen er veel minder vliegtuigen van en naar Schiphol. En was er één baan in gebruik. Dat is tegenwoordig wel anders, het aantal vluchten is meer dan verdubbeld.” En dat klopt: In 1982 vlogen er slechts 170.000 vliegtuigen van en naar Schiphol, nu zijn dat er ongeveer 440.000. De Wit: “Het is hier eigenlijk nooit meer stil.”

Ernstige geluidshinder door vliegverkeer gestegen

Het vliegverkeer boven Assendelft gaat dag en nacht door. “Ik val in slaap met één oor op mijn kussen en met een vinger in het andere oor,” vertelt De Wit. Uit onderzoek van de GGD blijkt dat in de wijk waar De Wit woont 45 procent van de mensen last heeft van slaapverstoring door vliegverkeer. En ook op andere plekken in de omgeving van Schiphol ervaren steeds meer omwonenden overlast, blijkt uit datzelfde onderzoek. “Uitgaande van het landelijk gemiddelde nam ernstige geluidshinder door vliegverkeer tussen 2016 en 2020 toe van 3,1 procent naar 3,7 procent onder 18-64 jarigen,” aldus de GGD.

Vliegtuigen worden stiller

Vlakbij één van de landingsbanen van Schiphol ontmoeten we verschillende vliegtuigspotters. Zij snappen de overlast die sommige omwonenden ervaren niet zo goed: “Ik woon zelf ook onder een aanvliegroute, ze gaan dus ook bij mij over. En mij hoor je niet klagen.” Volgens hen zijn vliegtuigen de laatste jaren juist stiller geworden en sommige echte herriemakers mogen inmiddels ook niet meer op de luchthaven landen. Ook Schiphol en KLM schetsen dat beeld als wij hen benaderen voor de uitzendingen over vliegtuigherrie. Zo laat een woordvoerder van Schiphol weten: “Wij pleiten voor een nachtsluiting, het weren van de meest lawaaiige toestellen en een verbod op privéjets. Hier gaan we onverminderd mee door. Voor toekomstig overheidsbeleid zijn wij groot voorstander van een systeem waarbij de luchtvaart wordt afgerekend op bewezen minder hinder en minder uitstoot.” 

Grote badkuip

En toch is het maar de vraag of de omwonenden op de grond snel ook echt minder overlast gaan ervaren door stillere vliegtuigen. En dat heeft een aantal redenen. De eerste is een technische, zo legt Dick Simons hoogleraar vliegtuigakoestiek van de Technische Universiteit Delft uit. Vliegtuigen zijn volgens hem in de afgelopen jaren inderdaad stiller geworden. “Als we naar de afgelopen 17 jaar kijken, gaat dat om ongeveer een halve decibel per jaar. Dat is best aanzienlijk.” Toch betekent dat volgens hem niet dat dit ook direct hoorbaar is voor de omwonenden. “Eigenlijk ervaar je pas bij een afname van zo’n 10 dB ook echt een halvering van het geluid op de grond,” aldus Simons.

Erik Roelofsen van de Nederlandse Stichting Geluidshinder legt uit dat de ‘geluidsruimte’ die er is ontstaan door die stillere vliegtuigen ook niet veel oplevert voor de omwonenden. Er mag daardoor namelijk juist meer gevlogen worden. “Je moet het zien als een grote badkuip aan geluid die gemaakt mag worden. En elk vliegtuig is een druppel in die badkuip. Als die vliegtuigen stiller worden, dan valt er in plaats van een hele druppel een halve druppel in die badkuip. En dan kunnen ze dus meer vliegen, maar dan word je ook dubbel zoveel gestoord in je doen en laten.”

Frequentie

Winnie de Wit ervaart dus vooral overlast van de toegenomen hoeveelheid vliegtuigen die over haar huis heenkomen. Dat die vliegtuigen misschien iets minder geluid maken dan 20 jaar of 30 jaar geleden merkt ze niet. Er zijn dagen bij dat er ruim 700 vliegtuigen over haar huis vliegen. De Wit: “Ik zit nooit in deze tuin, want je hebt nooit rust. Het probleem met luchtvaartgeluid is dat het aan komt zwellen, dus je hoort het al van heel ver. Als het vliegtuig boven je is, of net na het overvliegen, is het geluid het ergst. En dan komt het volgende vliegtuig er alweer aan. Het is eigenlijk gewoon onleefbaar geworden.”

Geen invloed op geluid

Volgens Dick Simons gaat het bij geluidshinder bovendien niet alleen om decibellen, maar spelen er ook andere factoren mee. Dat ziet ook hoogleraar auditieve cultuur Marcel Cobussen (Universiteit Leiden). Hij doet onder andere onderzoek naar de geluidsbeleving rondom vliegvelden. “Uit verschillende onderzoeken blijkt dat mensen veel meer overlast ervaren, als ze geen invloed kunnen uitoefenen op de bron van het geluid. Zoals wanneer, hoe hard en in welke frequentie het klinkt.” En dat is dus ook het geval bij de omwonenden van luchthavens. “Je kan wel klagen, maar daar wordt vaak weinig mee gedaan. En dan neemt de frustratie ten aanzien van dat geluid alleen maar toe. Dat betekent niet dat het geluid op zichzelf toeneemt, het wordt niet harder, maar de irritatie ten opzichte van dat geluid neemt wel toe.”  

Daarnaast speelt ook mee dat er veel wantrouwen is richting de overheid rondom Schiphol, stelt Cobussen. “De manier waarop de overheid met hen omgaat helpt niet mee. Aan de ene kant wordt beloofd dat het stiller zal worden en dat er minder vliegbewegingen zullen plaatsvinden. Aan de andere kant wordt dat weer teruggedraaid en zijn de omwonenden eigenlijk weer terug bij af.” Hij denkt dat de overheid daardoor ook gedeeltelijk zelf de weerstand heeft gecreëerd. “Ze hebben in ieder geval te weinig gedaan om die weerstand te verminderen. Natuurlijk zijn er wel initiatieven geweest waarin burgers konden meepraten, maar daar wordt eigenlijk tamelijk weinig mee gedaan.”

Volgens de hoogleraar wordt er toch voornamelijk gelet op de economische welvaart en is de lobby van Schiphol en de luchtvaartmaatschappijen vele malen sterker dan die van de burgers. “Dus daar waar de overheid er zou moeten zijn om kwetsbare mensen te beschermen, hebben ze wel een paar steken laten vallen,” zegt Cobussen. 

Rechtszaak: belangen omwonenden onvoldoende meegewogen

En dat concludeerde ook de rechter in een recente uitspraak. Lobby-oma Winnie – zoals de Assendelftse inmiddels wordt genoemd - en andere omwonenden van de luchthaven stapten na hun jarenlange strijd uiteindelijk naar de rechter. Ze eisten dat de overheid hen beter beschermd tegen de negatieve effecten van het vliegverkeer. Ze hopen daardoor ook weer een prettige leefomgeving terug te krijgen. De rechter gaf de omwonenden gelijk en stelt dat de Staat de belangen van omwonenden van de luchthaven jarenlang onvoldoende heeft meegewogen in haar beleid.

“Het belang van de luchtvaart is steeds vooropgesteld en eerst gewaarborgd, zonder ervoor te zorgen dat de restruimte voldoende was om aan de overige belangen tegemoet te komen. De milieuruimte die is ontstaan door bijvoorbeeld betere vluchtprocedures, -routes of stillere vliegtuigen is steeds in extra vliegbewegingen omgezet. En deze ruimte is niet ten goede gekomen aan omwonenden van Schiphol die ernstige geluidshinder of slaapverstoring ervaren,” aldus de Haagse rechtbank.

Maar vertrouwen komt de voet en gaat te paard. Ook bij Winnie de Wit: “Ik ben heel blij met de uitspraak van de rechter, maar de Staat die blijf ik wantrouwen. Maar goed, we gaan het zien. Ik blijf hoopvol en strijdbaar. Dat is alles wat ik kan doen.”

Bekijk hieronder de uitzending 'Vliegtuigherrie' terug: