“Hoe langer je het doet, hoe beter je ogen getraind raken”, verzucht Tom van Spanje als we hem opzoeken in de Houtrak, een natuurgebied vlakbij Haarlem. In plaats van om zich heen kijkt hij vooral naar beneden, naar alle kleine stukjes afval die verspreid liggen over het pad. Het is bekend terrein. De afgelopen jaren liep hij hier geregeld samen met zijn vrouw, hond en een vuilniszak. “Een prachtig gebied. Het is nu winter, maar in de zomers barst het hier van de vogels en is het prachtig. Alleen die paden niet.”

50 kilo afval

In 2 jaar tijd raapte Tom zeker 50 kilo afval van het pad. “Dat heb ik in bakken verzameld en toen ben ik in de auto gestapt en met die bakken naar het milieuplein in Haarlem gereden. Ik moest even goed nadenken, waar hoort dit? Toen kwam ik dus uit bij de afdeling bouw- en sloopafval uit, want ja, dat is het ook. Dus daar heb ik het in die bak gekieperd, ik heb er foto’s van gemaakt en die heb ik naar Staatsbosbeheer gestuurd.”

Tom is niet de enige die ons tipt over het plastic puin dat hij tegenkomt in de natuur. De afgelopen maanden ontvingen we tientallen foto’s en video’s van nieuw aangelegde wandelpaden die vervuild zijn met plastic bouwafval. Wandelaars vinden tientallen kilo’s plastic in natuurgebieden van Staatsbosbeheer. Hoe komt het daar?

Recycling

We ontdekken al snel dat de wandelpaden waarover tipgevers ons mailen zijn aangelegd met menggranulaat: een secundaire grondstof afkomstig van bouw- en sloopafval. De ‘nieuwe’ grondstof is een mix van vermalen bouwpuin, dat voornamelijk bestaat uit steen en beton, en wordt sinds de jaren 70 gebruikt als funderingsmateriaal in de wegenbouw. Het zogeheten recyclinggranulaat, dat ook wel menggranulaat, puingranulaat of gebroken puin wordt genoemd, blijkt een goed alternatief te zijn voor primaire grondstoffen zoals zand of grind.

Jaarlijks wordt in Nederland maar liefst 23 miljoen ton recyclinggranulaat geproduceerd. Het gros verdwijnt onder met asfalt bedekte snelwegen of wordt gebruikt voor het ophogen en verharden van tijdelijke bouwwegen. Maar dat is niet de enige toepassing van het gerecyclede bouwpuin. Natuurbeheerder Staatsbosbeheer gebruikt het spul ook voor het aanleggen en verharden van wandelpaden in natuurgebieden. En dat valt op.

Recyclinggranulaat mag namelijk tot 1 procent van het gewicht uit vervuiling bestaan, met o.a. plastic, metalen, rubber en gips. Het is daarom niet gek dat wandelaars na een wandeling thuiskomen met een vuilniszak vol bouwafval. Een wandelpad bevat al gauw tonnen recyclinggranulaat, en daarmee dus ook kilo’s afval. Is het spul dan wel geschikt om wandelpaden mee aan te leggen?

Niet geschikt

Otto Friebel, directeur van de Branchevereniging Recycling Breken en Sorteren (BRBS), vindt van niet. “Ik heb er nooit zo bij stilgestaan dat je recyclinggranulaat ook zonder af te dekken kunt gebruiken. Ik vind dat wel een probleem. Dit soort materiaal hoort natuurlijk niet in de openbare ruimte. Het is net als zwerfafval, dat hoort ook niet in de openbare ruimte maar in de prullenbak.”

Ook natuurliefhebber Hilde Groen stoorde zich tijdens een wandeling in de bossen van ‘het Hart van Drenthe’ aan al het puin. “Ik ging daar een keertje wandelen met vrienden en op het pad lagen heel veel stukken bouwafval en bouwplastic. Ik ben begonnen met oprapen, maar ik kwam gewoon zakken te kort. Hier ga ik iets mee doen, dacht ik, want dit hoort niet in het bos te liggen. Dus toen ben ik in de pen geklommen.” Als reactie krijgt Hilde van Staatsbosbeheer te horen dat er meerdere klachten zijn binnengekomen over het vervuilde wandelpad. Er is iets misgegaan, schrijft de boswachter van het gebied, maar de leverancier van het spul vragen om de troep op te ruimen noemt hij ‘natuurlijk ondoenlijk’. “Toen dacht ik: jullie hebben het gestort, het is niet goed, dus natuurlijk moeten jullie het opruimen.”

Als we Staatsbosbeheer vragen waarom ze dit met plastic vervuilde bouwpuin gebruiken antwoorden ze dat het voornamelijk te maken heeft met een budgettaire keuze. “Voor natuurbeheer hebben we een redelijk budget,” vertelt boswachter Mark Kras ons in een interview, “maar voor recreatiebeheer is dat vrij beperkt. Bij de decentralisatie van natuurbeheer naar de provincies (in 2012, red.) is de recreatiebijdrage eigenlijk vergeten, dat is juist voor het onderhouden van dit soort paden. Ik denk dat dit binnen de budgetten die we hebben op dit moment de beste oplossing is.” Daarbij is recyclinggranulaat een circulaire grondstof, wat een voordeel is omdat er geen nieuwe grondstoffen, zoals zand of grind, voor gewonnen hoeven te worden.

Non-argument

Volgens Violette Geissen, hoogleraar bodembeheer aan de Wageningen University & Research, is dit nog geen argument om dan maar te kiezen voor vervuild bouwpuin. “We weten dat plastic en de toegevoegde stoffen aan plastic toxisch zijn voor het milieu en voor de mens. Ik denk dat het zeer belangrijk is om hier het voorzorgsprincipe toe te passen. We hebben in Nederland al niet zoveel natuur, dus dan is het belangrijk dat we de natuur die we hebben zo goed mogelijk schoonhouden.”

En zouden we niet mogen verwachten dat Staatsbosbeheer, onze grootste natuurbeheerder en -beschermer, wel de laatste is die de natuur vervuilt met plastic? Tom van Spanje vindt van wel. “Dit staat zo haaks op de doelstelling om de natuur te behouden en ervoor te zorgen dat mensen ervan kunnen genieten. Dat wordt wat moeilijker op een recreatief wandelpad met allemaal afval van de bouw.”

Toch is Staatsbosbeheer niet van plan om te stoppen met het gebruik van met plastic vervuild recyclinggranulaat. Wel laat een woordvoerder na afloop van het interview weten dat het plastic afval op de wandelpaden in de Houtrak zo snel mogelijk wordt opgeruimd en dat de controle op het gebruik van recyclinggranulaat in de natuur in het vervolg strenger moet.

Onvoorstelbaar, vindt Hilde Groen. “We doen allemaal ons best om de natuur een beetje schoon te houden, en dan stort Staatsbosbeheer, die nota bene de natuur moet beschermen, dit soort dingen in het bos?”

Onderzoek

Demissionair staatssecretaris Stientje van Veldhoven, verantwoordelijk voor milieu, reageert dat het ministerie Infrastructuur & Waterstaat dit jaar een onderzoek laat uitvoeren door het RIVM om de belangrijkste bronnen en risico’s van microplastics in de bodem in kaart te brengen. “Naar aanleiding van dit onderzoek zullen we ook bekijken of – en zo ja welke regels verder aangescherpt moeten worden om ons milieu nog beter te beschermen.”

Bekijk hieronder de uitzending van Pointer over plastic puin in de wandelpaden van Staatsbosbeheer: