“Ik ging een keer met mijn twee broers naar de RAI in Amsterdam”, vertelt Roger, die al zijn hele leven in het Zuid-Limburgse Heerlen woont. Op de terugweg naar Amsterdam, volgden de broers de borden naar Heerlen om thuis te komen. Althans, dat dachten ze. “Maar als je die twee e’s weghaalt en je maakt er a’s van, wat heb je dan ongeveer?” Haarlem! En zo reden de broers richting het westen, in plaats van het zuiden.

“Op een gegeven moment zijn we gestopt bij het eerste beste tankstation. Daar hebben ze voor mij op een papier gekrast: zo en zo moet je rijden. Tegen 11 uur ’s avonds kwamen we een keer thuis.”

Roger vertelt nu vol humor over het voorval, maar het was toentertijd knap onhandig. En situaties als deze waren voor hem niet uitzonderlijk. Hij kon namelijk jarenlang niet lezen en schrijven. We spreken hem voor ons onderzoek naar laaggeletterdheid in samenwerking met de Pointer pop-up in Heerlen.

Nooit geleerd

Bij Roger thuis was het vroeger een drukte van jewelste. Hij komt uit een gezin met maar liefst achttien kinderen. Hoewel Rogers ouders zelf goed konden lezen en schrijven, was er weinig tijd om dat op de kinderen over te brengen. “Als je een of twee kinderen hebt, heb je in principe alle tijd”, zegt Roger. Maar met zo’n groot gezin, is het volgens de Heerlenaar meer een kwestie van iedereen ‘laten lopen’.

Ook op school lukte het Roger niet om te leren lezen en schrijven. “Als je veel gepest bent, ga je niet graag meer naar school”, zegt hij daarover. Uiteindelijk bleef hij dus laaggeletterd.

Op zijn veertigste waagde Roger alsnog de stap naar school. “Mijn tweelingbroer is een tijdje voor mij naar school gegaan. Op een gegeven moment zei die: zullen wij eens gek doen? Neem ik jou een keer een avond mee naar school. Nou, zo gezegd, zo gedaan.”

Trots laat Roger een boek met 365 bladzijden zien, dat hij helemaal heeft uitgelezen. “Daar had je jaren geleden niet mee moeten aankomen”, zegt hij. “Het verrijkt je zo. Ik weet niet hoe ik dat duidelijk moet maken.”

De drempel over

Maar zo vanzelfsprekend als Roger met zijn broer meeging, is het voor de meeste laaggeletterden juist niet om hulp te zoeken. Ze schamen zich er vaak voor dat ze niet kunnen lezen en schrijven. Roger snapt dat wel. “Dat heeft te maken met het niet meekomen met de maatschappij”, zegt hij. “Maar ik zou niet weten waarvoor je je moet schamen. Het enige wat je doet is een drempel over lopen. Dus hoe vlug loop je die drempel over?”

Roger zou wel willen dat hij het eerder had gedaan. “Ik heb altijd een autobedrijf gewild”, vertelt hij. “Import, export, spuitwerk, alles wat ermee te maken heeft.” Maar dat is er vanwege alle administratie die bij een eigen bedrijf komt kijken, nooit van gekomen. “Of het wordt je met de paplepel ingegoten, of je hebt pech. Nou, de paplepel is er bij mij niet geweest. Anders had ik zeker weten mijn eigen bedrijf gehad.”