Docenten op conservatoria kunnen ver gaan, leren we van de tientallen reacties op ons nieuws over het Conservatorium van Amsterdam. De lesstof is soms honderden jaren oud en er wordt met man en macht gewerkt aan het behoud van de schoonheid ervan. En dat gaat er hard aan toe. Blokfluitiste Floor is één van de tientallen mensen die contact opnam na de uitzending begin oktober. Ze is al even afgestudeerd, maar kan zich haar studententijd nog goed voor de geest halen.

De aanpak tijdens de hoofdvaklessen en repetities was hard. Op de eerste dag van het jaar verzekerde een docent Floors hele afdeling: we gaan jullie eerst helemaal afbreken en daarna weer opbouwen. Alleen wie dat mentaal en muzikaal aan kon, zou een kans maken als professioneel musicus. Die lijn zette haar hoofdvakdocent door in de lessen die (gebruikelijk op conservatoria) één-op-één gebeurden. De leraar was meedogenloos en onberekenbaar. Hij maakte kwetsende opmerkingen en gaf studenten er constant verbaal van langs.

En als je dat maar lang genoeg doet, heeft dat vroeg of laat invloed op een jonge student. Dat weet ook Nicky, die piano studeerde in een andere stad. Ze had daar een docent die haar week in week uit, zoals ze dat omschrijft, de grond in trapte. Maar diezelfde docent kon even goed zeggen: 'Ik ben de enige die achter je staat. Collega’s vinden je pas echt slecht.' Nicky: "Zo maakte hij me helemaal afhankelijk." In lessen bleef haar docent tegen Nicky schreeuwen: "Met bloeddoorlopen ogen. Als ik begon te huilen, ging hij door." Ze durfde pas laat naar een vertrouwenspersoon, nadat een andere docent haar had aangesproken over het feit dat haar spel achteruit ging. Niet met een waardeoordeel, zoals haar was verteld, maar omdat hij zich zorgen over haar had gemaakt. En of ze hulp nodig had.

'Je wil zo graag goed zijn'

Johanna rondde haar bachelor klassieke zang af met een 9, voordat ze tijdens haar master op een ander conservatorium te maken kreeg met een docente die haar kleineerde, manipuleerde en 'volledig van haar stuk bracht'. De vrouw uitte bijzonder veel negatieve kritiek, maakte neerbuigende opmerkingen en bestookte Johanna buiten de lessen om met nare mails en appjes, ook in het weekend en na middernacht. In die berichten stond zelden opbouwende kritiek, vaker aannames over de persoonlijkheid van studenten. "Dan schreef ze dat ze 'zich plaatsvervangend voor ons schaamde'. Of over een voorspeelavond, waar ze niet eens bij was geweest. Die noemde ze een 'debacle'."

En dat was niet de enige manier waarop Johanna's grenzen werden overschreden. Vlak voordat ze met haar master begon, had Johanna een ingrijpende buikoperatie ondergaan. Ze was fysiek kwetsbaar, had pijn en gaf dat ook aan. Toch zocht deze docente iedere les weer die pijnpunten op. "We deden bijvoorbeeld oefeningen waarbij ze op mijn buik duwde en ik haar hand met mijn stem weg moest duwen." Er waren lessen dat Johanna aan een vleugel moest hangen en door haar knieën gaan, als een squat. "Terwijl ik last had. Dat wist zij en dat heb ik altijd aangegeven. Ik gaf aan dat ik dat niet wilde. Waarom doe je dat dan wel?"

Desondanks duurde het even voor Johanna in zag, dat dat te ver ging. Ze was te veel bezig met de carrière waar ze al van kleins af aan van droomde. "Je docent is daarbij gewoon heel belangrijk. Je wil zo graag goed zijn." Na lang aarzelen nam ze contact op met het hoofd van haar afdeling. Via een vertrouwenspersoon diende ze uiteindelijk een officiële klacht in. "Er is toen letterlijk tegen me gezegd: 'Het is wel een gewaardeerde docent, dus we gaan haar niet ontslaan'."

Oefenen, oefenen, oefenen

Nicky, de pianist: "Ergens voelde ik al eerder dat het niet goed was. Ik was ongelukkig, constant gestrest. Maar ik had helemaal geen tijd om daaraan toe te geven. Ik moest door. Oefenen, oefenen, oefenen. Anders krijg je weer op je flikker." Pas toen ze tijdens haar master met een docent en klasgenoten te maken kreeg die wel complimenteus waren, brak ze. "Ik heb een week lang huilend in bed gelegen omdat ik toen pas het gevoel had: nu mag ik rusten. Na al die jaren." Ze heeft het gevoel nu pas te herstellen van 'al die jaren vechten'.

Het is volgens Floor een patroon dat over het hele conservatoriumonderwijs hangt en al vroeg wordt ingewreven: "Van alles wat je niet zinde, werd gezegd: 'Je moet maar weerbaar worden. Of je doet het zoals wij, of je gaat maar iets anders doen.'" Klasgenoten kozen, kan ze nu formuleren, elk een eigen overlevingsstrategie. "We waren allemaal zo ambitieus dat we het af wilden maken. We misten het kader van de wereld buiten het conservatorium, waardoor je had kunnen zeggen: dit is onrechtvaardig."

Nicky is daar nu nog boos om: "Hoe kun je nou muziek maken vanuit angst? Het eerste dat onder angst te leiden heeft, is je spel."

Floor, Nicky en Johanna heten in werkelijkheid anders. Hun echte namen zijn bekend bij de redactie. Een nieuw hoofdstuk in ons onderzoek naar macht, misbruik en grensoverschrijdend gedrag in de wereld van muziek is op zondag 12 november is om 22.10 uur te zien op NPO2.