In Bureau Burgwallen volgt presentator Ewout Genemans een Amsterdams politieteam. Spannende situaties zoals het oppakken van vermeende drugsdealers worden afgewisseld met interviews met betrokken politiemensen. De beelden geven een indrukwekkende en heftige weergave van het werk van de agenten. Maar er wordt niet altijd zorgvuldig omgegaan met de privacygegevens van verdachten en/of slachtoffers bij het maken van deze beelden. We bekeken de eerste vier afleveringen van Bureau Burgwallen en constateerden zeven situaties waarin de beelden mogelijk herleidbaar zijn naar personen.

Slachtoffer herleidbaar naar adres

We pakken er een voorbeeld bij. De eerste keer dat de privacy in het geding is, is meteen in de eerste aflevering als presentator Genemans een Amsterdams politieteam volgt dat op een 112-melding afgaat. De route naar de woning wordt vanuit de politiewagen gefilmd, waarna een agente vertelt dat een vrouw meldt dat ‘haar vriend doordraait’. Onderweg is de route op het GPS-systeem van de wagen te zien. Bij de woning aangekomen zijn kenmerkende gebouwen in de omgeving te zien, waardoor de straat waar de auto stopt herkenbaar is.

Onderstaande screenshots zijn door Pointer extra onherkenbaar gemaakt.

Eenmaal aangekomen wordt de deur van de woning geforceerd. Daarbij worden zowel de hal van de flat, als de voordeur en binnenkant van de woning in beeld gebracht. Hoewel het huisnummer van het slachtoffer onherkenbaar is gemaakt, is het huisnummer van de buren wel zichtbaar. Zodra de deur opengebroken is, wordt de naakte man de hal ingetrokken. Zijn stem is vervormd, maar zijn medische toestand wordt wel expliciet in het programma genoemd. In combinatie met de locatie geeft dit veel bloot over de persoon. Wij konden de locatie vinden via omgevingsbeelden van Google Maps, maar een buurman herkent de buurt én de man waarschijnlijk direct. En dat maakt de man herleidbaar.

Lotte Houwing, onderzoeker bij burgerrechtenwaakhond Bits of Freedom, vindt de beelden van de man die de gang op wordt gesleurd intens. ‘Ik ben van mening dat het werk van de politie zich niet leent voor dit soort reality-tv. Deze mensen hebben er niet voor gekozen om in beeld te komen. Ze bevinden zich in een kwetsbare positie. En hierdoor worden ze alleen nog maar kwetsbaarder.’

Dat constateert ook Rob Hofland, van D66 Amsterdam: ‘Als de politie een cameraploeg meeneemt en laat filmen wanneer zij een deur van een woning intrappen en een naakte man die zegt psychotisch te zijn overmeesteren, dan is het echt zaak de privacy van alle betrokkenen te waarborgen. Dat lijkt onvoldoende te zijn gebeurd. De man en de mensen om hem heen zijn kwetsbaar op zo’n moment. Als de politie dat laat filmen dan moet op zijn minst worden toegezien op de privacy van betrokkenen.’

We leggen de beelden ook voor aan strafrechtadvocaat Juriaan de Vries, die zich al meerdere keren heeft uitgelaten over privacyschendingen door de politie. ‘Het is schokkend om te zien dat de politie anno 2019 nog steeds dit soort fouten meent te kunnen maken. Jarenlang belooft de politie al beterschap. De kaders waarbinnen geopereerd kan worden zijn kraakhelder. Bureau Burgwallen maakt van de politie een notoire veelpleger, die het strafwaardige van zijn handelen niet inziet. Dat is ronduit zorgelijk.’

In een reactie laat de politie weten te vinden dat ze wel goed hebben gehandeld. ‘Onze conclusie is dat er geen sprake is van herleidbaarheid. De stemmen zijn vervormd, de kleding is niet tot personen herleidbaar of mensen zijn niet in de context van de beelden in redelijkheid herleidbaar. Er is overigens ook niet gefilmd in een woning’, zegt de politie. Maar uit de beelden blijkt dat wel degelijk de binnenkant van de woning wordt gefilmd. En dat is in strijd met de eigen afspraken die politie, het OM en de producenten van het televisieprogramma hierover maakten.

SBS6 ging met De Meldkamer ook in fout

Het is niet de eerste keer dat de politie in de fout lijkt te gaan als het gaat om privacyschendingen. Samen met collega's van De Monitor namen we vorig jaar video’s van politievlogger Jan-Willem onder de loep. In sommige scènes in zijn vlogs wisten we de identiteit van slachtoffers en andere personen te herleiden. Ondanks een belofte tot verbetering en het opstellen van instructies voor agenten voor het gebruik van social media, ging het opnieuw mis. In april dit jaar publiceerden we een nieuw onderzoek naar de politievlogger en vonden we wederom teveel persoonskenmerken in zijn video’s.

En ook op de landelijke tv ging het al eerder mis, want we onderzochten ook beelden die getoond werden in het programma De Meldkamer van SBS6. En daar stuitten we op scènes waarin de privacy van verdachten en/of slachtoffers niet gewaarborgd werd. De commerciële omroep heeft in overleg met het OM en de politie aanpassingen moeten doorvoeren in het programma. Ook deed de politie aanpassingen in de online serie Robuust Blauw!, na verzoek van het OM. Ook hier ging het dus mis.

Voor Juriaan de Vries is de maat vol. ‘De mogelijkheden voor de politie om aan dit soort series mee te werken moet aan banden worden gelegd’, zegt de strafrechtadvocaat. ‘Daarnaast moet de politie eenvoudig kunnen worden bestraft als stemmen niet worden vervormd of als mensen op andere wijze geïdentificeerd kunnen worden. Misschien leidt dat dan eindelijk tot iets van normbesef. Het verleden heeft in ieder geval aangetoond dat de politie in dit kader niet op haar woord kan worden geloofd. De politie heeft een geheimhoudingsplicht die in wetten is vastgelegd; het opzettelijk niet in acht nemen van die plicht is een strafbaar feit. De politie is daarvan op de hoogte, maar kennelijk is het niet afschrikwekkend genoeg.’

Houwing vindt dat de politie meer belang zou moeten hechten aan de rechten en vrijheden van betrokkenen. ‘De politie heeft de verantwoordelijkheid om te zorgen dat persoonsgegevens bij hen veilig zijn. Door ervoor te kiezen die persoonsgegevens uit te zenden op nationale televisie hecht de politie onvoldoende belang aan de persoonlijke levenssfeer van de betrokkenen. Dat is een verkeerde afweging.’

Raadsvragen in Amsterdam

D66 Amsterdam diende vorige week al raadsvragen in over de herleidbaarheid van personen in de uitzendingen. ‘Het programma geeft een levendig en spectaculair beeld weer van het werk dat agenten verrichten in onze binnenstad. Je ziet daardoor hoe heftig de omstandigheden zijn waaronder zij hun werk kunnen doen, dat is mooi. Het is alleen soms zo onverhuld weergegeven dat je ongeveer tot op de persoon of het adres nauwkeurig kan achterhalen om wie het gaat. Dat is niet nodig en niet goed’, aldus Hofland van D66 Amsterdam.

RTL en No Pictures Please, de producent die Bureau Burgwallen in opdracht van RTL maakt, laten in een reactie weten dat er wel rekening wordt gehouden met de privacy van verdachten en slachtoffers. ‘De beelden die zijn gemaakt worden binnen de politieomgeving geanonimiseerd en goedgekeurd door politie en OM. Er wordt gekeken naar gevoeligheden van bepaalde items en of de privacy van slachtoffers en verdachten voldoende is geborgd. Alle slachtoffers en verdachten worden geblurd (zichtbaar onherkenbaar gemaakt, red.) en hun stem wordt vervormd. De stemvervorming kan blikkerig of natuurlijk klinken. Uiteraard wordt ook rekening gehouden met omgevingsfactoren en hoe een situatie in beeld is gebracht’, luidt de reactie verder.

De politie laat tot slot weten dat belanghebbenden die vragen of klachten hebben, met hen of de producent in contact kunnen treden. ‘We zorgen ervoor dat iedere casus eveneens door meerdere personen vanuit verschillende disciplines (politie en OM) worden beoordeeld en zo nodig beelden worden aangepast.’ Het OM onderschrijft de reacties van de politie.

Deze politievlogger ging ook de fout in

Bron header afbeelding: RJRFotografie, bewerking door Tanne van Bree