Studenten die de opleiding tot pedagogisch medewerker volgen op niveau 3 moeten sinds dit jaar voldoen aan een hogere taaleis. Voor toekomstige medewerkers in de kinderopvang geldt dat ze de de Nederlandse taal moeten beheersen op niveau 3F – vergelijkbaar met het havo-eindexamen. Maar deze taaleis dreigt een nieuwe generatie werknemers voor de kinderopvang de das om te doen. Ondertussen moeten kinderopvangorganisaties vrijwel dagelijks groepen sluiten vanwege een tekort aan personeel.

Een derde tot de helft van de studenten heeft moeite om de taaltoets te halen, zo blijkt uit een rondgang onder scholen die de opleiding op niveau 3 aanbieden. Alle scholen die gereageerd hebben op onze vragen, maken zich zorgen over de haalbaarheid van het examen en de toekomst van deze studenten in de kinderopvang.

7000 vacatures

Om het actuele personeelstekort op te lossen, moet de sector bijna 7000 vacatures vullen. Maar daar blijft het niet bij. Met het kabinetsvoornemen om kinderopvang vanaf 2025 bijna volledig te vergoeden neemt de vraag naar opvang, en daarmee naar pedagogisch medewerkers, alleen maar toe. In 2031 dreigt een tekort van 29.000 werknemers, zo blijkt uit een prognose van ABF Research in opdracht van de minister.

De grootste instroom van nieuwe medewerkers in de kinderopvang komt vanuit het onderwijs. Om te werken als pedagogisch medewerker in de kinderopvang heb je minimaal een mbo 3-diploma nodig. Maar terwijl de nood in de kinderopvang hoog is en de sector staat te springen om nieuwe medewerkers, worden de opleidingseisen juist verhoogd. Zo is de opleiding tot pedagogisch medewerker de enige mbo 3-opleiding waarvoor taalniveau 3F wordt vereist. “Dat maakt het gewoon heel ingewikkeld en eigenlijk niet haalbaar”, stelt Heleen de Jonge, Nederlands-docent bij Gilde Opleidingen.

Studenten dreigen diploma mis te lopen

Het grootste probleem zit volgens de scholen in het centrale examen luisteren en lezen. Studenten struikelen over teksten en fragmenten over abstracte thema’s als ‘drogredeneringen’ en het analyseren van krantenartikelen. Sommige studenten moeten het examen tot wel vier keer herkansen en dreigen hierdoor geen diploma te halen; ook al halen ze alle andere vakken met vlag en wimpel. Ook studenten met Nederlands als moedertaal halen de taaltoets niet. Op de andere onderdelen; spreken en gesprekken voeren, halen studenten het taalniveau wel.

Scholen verwachten dat de nieuwe verhoogde taaleis ervoor gaat zorgen dat een deel van de studenten de opleiding zonder diploma verlaat. Een groot gemis voor de kinderopvang, vindt Marja Hellemons, opleidingsmanager bij het Nova College in Hoofddorp. “Je gooit eigenlijk het kind met het badwater weg, want hele goede kinderopvangmedewerkers in spe sluit je op deze manier buiten.”

Dramatisch

In de klas van Bert de Leeuw, taalcoördinator bij het ROC Rivor, scoren studenten ‘dramatisch’ op de lees- en luistertoets. “Van de 19 studenten die dit jaar moest diplomeren zijn er 7 studenten die het examen na vier pogingen nog niet hebben gehaald.” Toch heeft hij in al die jaren dat de school in Tiel studenten opleidt voor de kinderopvangsector, nog nooit te horen gekregen dat zijn studenten de Nederlandse taal niet goed genoeg beheersen. “Wat ons betreft probeert men een probleem op te lossen dat er niet is.”

Om te voorkomen dat er potentiële medewerkers verloren gaan voor de kinderopvang, biedt zijn school studenten die alle andere vakken al gehaald hebben de kans om het examen zo vaak als nodig over te doen. Want de nood in de kinderopvang is al hoog genoeg.

Aanvankelijk zou het hogere taalniveau per 2023 verplicht worden voor iedereen in de kinderopvang, maar door de hoge werkdruk en het personeelstekort is dit met 2 jaar uitgesteld. Nu staat in de Wet Innovatie Kwaliteit Kinderopvang (IKK) dat medewerkers in de kinderopvang per 1 januari 2025 moeten voldoen aan het Nederlandse taalniveau 3F. Hoe hoger het taalniveau van de werknemers, hoe beter voor het kind – zo is het idee. Ook ervaren medewerkers die soms al tientallen jaren in de kinderopvang werken en niet in het bezit zijn van een diploma dat hieraan voldoet, moeten dit examen afleggen. Halen ze het niet, dan lopen ze het risico hun baan te verliezen.

Lang heeft Heleen de Jonge gedacht dat het stellen van hogere eisen aan het taalniveau van medewerkers de kwaliteit van de kinderopvang ten goede komt, maar daar komt de taaldocent inmiddels van terug. “Ik vind het zijn doel voorbijschieten, de lat ligt te hoog.” Meerdere docenten geven tijdens de rondvraag van Pointer aan studenten niet langer Nederlandse taalvaardigheid bij te brengen, maar hen vooral te leren hoe ze de toets op een strategische manier moeten maken.

Beroepsgericht examen

Bij het ROC van Twente experimenteren ze daarom met een beroepsgericht examen voor studenten die het centrale examen na drie pogingen nog niet halen. En dat blijkt te werken, vertelt directeur Margo Koopmans. In plaats van het halen van diepe onvoldoendes kruipen studenten dan net over de ondergrens. De sleutel tot succes: laat het examen over het werken met kinderen gaan, en niet over drogredeneringen, orgaandonaties of de gevolgen van microplastics. “Dan halen ze nog geen 8 of een 9, maar het is net dat kleine verschil tussen een onvoldoende en een voldoende. Tussen geen diploma en wel een diploma.”

Op het gebied van spreken en gesprekken voeren is de hogere taaleis wel volledig te verdedigen, vindt Robert de Klerk, Nederlands-docent bij het Da Vinci College in Dordrecht. “De kern van wat je moet kunnen als pedagogisch medewerker zit in de communicatieve vaardigheden. Het secuur afstemmen van je taal op je gesprekspartner, of dat nou een peuter, een collega of een deskundige is die langskomt. Dat is veel belangrijker dan dat je uit een lange tekst uit de Volkskrant de hoofdgedachte kunt halen.”

‘Ondenkbare’ luxe

De kinderopvang kan zich momenteel de luxe niet permitteren om nog hogere eisen te stellen aan medewerkers, meent ook bijzonder hoogleraar kinderopvang Ruben Fukkink. Hoewel hij een fervent voorstander is van het bewaken van de pedagogische kwaliteit in de kinderopvang, noemt hij de hogere taaleis ‘ondenkbaar’ in een tijd met zulke grote tekorten. “We mikken op zo’n abstract en hoog taalniveau dat pedagogisch medewerkers op havo-niveau moeten opereren. Dat is naar mijn mening niet nodig voor het werken met jonge kinderen.”