Wat gebeurt er achter de hoge muren van Nederlandse tbs-klinieken? Dat onderzoekt Pointer-journalist Tom Veldhuijzen in een nieuw podcastseizoen TBS van KRO-NCRV. Vijf klinieken openen hun deuren, om over vijf aangrijpende groepen in de tbs een diepgaand beeld te geven.
We lezen en horen het vaak als het misgaat in de tbs-kliniek, als patiënten ontsnappen of ernstige delicten plegen terwijl ze op verlof zijn. Zulke incidenten maken diepe indruk op slachtoffers, nabestaanden en de samenleving, en roepen vervolgens een hoop vragen op. Maar wat gebeurt er nou allemaal om een patiënt met tbs (‘terbeschikkingstelling’) op een veilige manier te laten terugkeren in de maatschappij? De podcast TBS gaat verder dan de krantenkoppen, en presenteert de menselijke verhalen achter de kliniekdeuren.
Vijf indrukwekkende tbs-afdelingen in Nederland
Na de eerdere seizoenen TBS en Jong en Vast, over een jeugdgevangenis, duikt journalist Tom Veldhuijzen opnieuw in de wereld van de forensische psychiatrie. Veldhuijzen spreekt niet alleen medewerkers en behandelaren, maar ook patiënten komen uitgebreid aan het woord over de reden van hun behandeling, het verblijf in de tbs en de kans op terugkeer in de samenleving.
In de podcast bezoekt Veldhuijzen vijf verschillende klinieken:
- De afdeling voor extreem vlucht- en beheersgevaarlijke patiënten (EVBG) in Forensisch Psychiatrisch Centrum de Kijvelanden onder Rotterdam, waar patiënten zitten die agressief gedrag laten zien of verregaande vluchtplannen hebben gemaakt;
- De Langdurig Forensisch Psychiatrische Zorg (LFPZ) van de Pompestichting in het dorpje Zeeland, waar patiënten verblijven bij wie de behandeling niet wil aanslaan, waardoor ze nog een te groot risico vormen voor de samenleving;
- De Oostvaarderskliniek in Almere waar vrouwen een tbs-behandeling krijgen;
- De afdelingen voor zedenplegers in de Van der Hoeven-kliniek in Utrecht;
- De afdelingen voor Ongewenst Verklaarde Vreemdelingen (OVS) in FPC Dr. S. van Mesdag in Groningen, waar patiënten zitten die tijdens hun behandeling in veel gevallen terug moeten naar het land van herkomst.
Wat is tbs?
Een rechter kan een dader tbs opleggen als er sprake is van een psychiatrische stoornis en de persoon ten tijde van het delict geheel of gedeeltelijk ontoerekeningsvatbaar blijkt te zijn. Tbs is daardoor geen straf, maar een maatregel. Het doel is, indien mogelijk, een veilige terugkeer in de samenleving. Nederland telt op dit moment ruim 1500 patiënten met een tbs-maatregel, verspreid over elf klinieken in het land. Gemiddeld duurt een tbs-behandeling zo’n 8 tot 9 jaar.
Van klein dorpje tot strikte structuur
Zelden krijgen we inzicht in het dagelijks leven binnen deze instellingen en de voortdurende inspanningen voor re-integratie. “We hebben vaak een eenzijdig en ook wel beangstigend beeld van de tbs. Maar iedere kliniek, afdeling en patiënt is anders”, zegt Veldhuijzen. “Het is heel indrukwekkend om over de afdelingen te lopen en van patiënten te horen waarom ze hun misdaad hebben begaan en waarom hun leven zo gelopen is. En wat ervoor nodig is om de kans op nieuwe slachtoffers te voorkomen.”
“De instelling LFPZ is bijvoorbeeld een klein dorpje op zich, waar vooral ingezet wordt op de kwaliteit van leven. Tijdens de lunch hoorde ik van patiënten hoe lang ze al tbs hebben. Sommigen zitten al 30 tot 40 jaar. Dat zijn hele mensenlevens. Daar word je wel even stil van. Op de extra beveiligde afdeling in de Kijvelanden gaat het er heel anders aan toe. Daar kunnen patiënten ineens agressief worden, en moeten medewerkers zorgen voor een duidelijke structuur. De luisteraar gaat in deze serie vijf hele diverse verhalen horen”, zegt Veldhuijzen.
Luister TBS
Luister TBS vanaf zondag 6 augustus wekelijks om 19.00 uur bij KRO-NCRV op NPO Radio 1. Ook te beluisteren via de gratis NPO Luister-app, en de website en de app van NPO Radio 1.
