“Word je eigen baas!”, “Creëer je eigen vrijheid!”, “Makkelijk een passief inkomen genereren!” Netwerkmarketingbedrijven adverteren volop met gouden beloftes. Het lijkt op het eerste gezicht misschien een leuke manier om geld te verdienen, maar de realiteit is vaak anders. Zo zorg je dat je niet in de mooie praatjes trapt.
Pointer onderzocht het netwerk achter de Healy, een apparaatje dat je aan je trui of overhemd kunt spelden waarna het via elektroden microstromen je lichaam in stuurt. Het zou je onder meer gezonder maken, en vrij van pijn. Maar de Healy verlicht niet alleen je gezondheid - hoewel daar geen wetenschappelijk bewijs voor is - maar ook je portemonnee. De minimumprijs is 500 euro.
Toch gaat Healy World, net als veel andere netwerkmarketingbedrijven, er prat op dat het je dromen uit laat komen. Het enige dat je ervoor hoeft te doen is hun product verkopen aan vrienden en familie. Klinkt simpel. Maar vaak betekent het vooral dat je je familieleden gebakken lucht verkoopt, terwijl je jezelf in de schulden werkt.
Bij netwerkmarketing, ook wel multi-level marketing (MLM) genoemd, worden producten als voedingssupplementen, essentiële oliën en microvezeldoekjes van persoon tot persoon verkocht. Bijvoorbeeld aan een buurvrouw, familielid of kennis. Bij iedere verkoop krijg je een deel van de winst. Verkoopt jouw buurvrouw of kennis het product vervolgens ook door, dan krijg je ook van die verkopen een percentage van de winst. En zo ontstaat een piramide van verkopers. Hoe meer mensen je onder je hebt (de downline genoemd), hoe meer geld je kunt verdienen.
Dat lijkt misschien aantrekkelijk, maar in werkelijkheid is het vaak een dubieus systeem waar vooral veel mensen de dupe van zijn. Belangrijk doel bij netwerkmarketing is om zoveel mogelijk klanten te werven. En daardoor hangt het systeem vaak van loze beloftes aan elkaar. Vaak werkt het product helemaal niet, of worden de behaalde resultaten enorm aangedikt. En rijk wordt vrijwel niemand ervan.
“De overgrote meerderheid van de bonussen die door MLM-bedrijven worden betaald gaat naar een klein percentage van de topverkopers bovenaan in de piramide. Ten koste van nieuwe deelnemers, van wie 99 procent juist geld verliest,” concludeerde de Federal Trade Commission, de Amerikaanse markttoezichthouder na uitvoerig onderzoek. Kortom, niet aan beginnen. Maar hoe zorg je nou dat je niet in de mooie praatjes trapt?
1. Herken de piramide
Is het product niet in een reguliere (online) winkel te koop? Kun je het alleen kopen via een vriend, kennis of buur? Vraagt iemand op Facebook of YouTube je hun link te gebruiken om het product te kopen? Grote kans dat je te maken hebt met een MLM-verkoopconstructie. Ligt vervolgens de nadruk op het binnenhalen van nieuwe distributeurs, het halen van bonussen en het uitbreiden van je eigen netwerk, dan weet je genoeg.
2. Herken de gouden bergen
MLM-bedrijven spelen vaak in op emoties en leggen veel druk op snel instappen: “Maak je droom waar!”, “Dit is je kans!” Er worden grote beloftes gemaakt over makkelijk geld verdienen en rijk worden. Over het product wordt gezegd dat het als enige talloze kwalen of problemen op magische wijze kan oplossen. Met woorden als ‘wetenschappelijke doorbraak’, ‘geheim ingrediënt’ of ‘baanbrekend’. Klinkt het te mooi om waar te zijn, dan is het dat ook – sowieso een goede stelregel in het leven.
3. Ga op onderzoek uit
Stel vragen over het product. Hoe werkt het precies? Krijg je vage antwoorden of worden negatieve opmerkingen geblokkeerd, blijf er dan bij weg. Zoek online naar de naam van het bedrijf met woorden als ‘recensies’, ‘oplichting’, ‘scam’ of ‘klacht’. Staan op de site of in folders getuigenissen van andere gebruikers? Vraag je dan af: hebben deze mensen belang bij een positieve recensie? Verkopen ze het product zelf? Merk je dat er constant aanbiedingen zijn rond het product, dan is dat ook een rode vlag. En: is er wetenschappelijk bewijs voor de gemaakte claims? Je kunt op Google Scholar zelf naar wetenschappelijke publicaties zoeken.
4. Bel het bedrijf
Hoe makkelijk is het om contact te krijgen met het bedrijf? Worden klachten goed afgehandeld? Krijg je duidelijke antwoorden? En ook: waar is het bedrijf precies gevestigd? Je kunt bij de Kamer van Koophandel gegevens opvragen over het bedrijf. Blijkt het adres een postbus te zijn en geen fysiek kantoor dat je kunt bezoeken, dan is dat ook een rode vlag,
5. Bekijk het compensatieplan
De verkoopconstructie wordt door MLM-bedrijven beschreven in het compensatieplan. Daarin worden de treden van de piramide beschreven aan de hand van titels, zoals diamond, gold en platinum. Hoe meer je verkoopt, hoe hoger je komt en hoe meer bonus je ontvangt. Tenminste, dat is de theorie. Het compensatieplan, waarin de bonussen worden beschreven, is vaak onnavolgbaar. “Ze blinken uit in ingewikkeldheid,” zegt Claudia Gross van de Radboud Universiteit. Gross doet onderzoek naar MLM-structuren. “Waarom zijn ze zo ingewikkeld? Een reden daarvoor is: je wilt met al die verschillende stappen mensen lokken. Je zegt ermee: als je hier nog wat verkoopt of daar nog iemand werft, dan krijg je meer geld. Het geeft het gevoel dat je oneindig kunt groeien. Daarnaast, omdat je het systeem zelf niet snapt moet je altijd erop vertrouwen dat anderen in hetzelfde systeem het beter weten. Dat is een kenmerk van MLM, dat je niet kritisch mag zijn maar moet geloven wat anderen zeggen en doen. Niet te veel vragen en niet te veel snappen. Maar als een product echt heel goed is, zou het plan niet zo ingewikkeld hoeven zijn. Dan verkoopt het product zich misschien met iets minder prikkels.”
6. Kijk naar de financiën
In sommige landen zijn MLM-bedrijven verplicht inzage te geven in hoeveel deelnemers werkelijk verdienen. Dit wordt de ‘income disclosure’ genoemd. Daarin staat precies aangegeven hoeveel deelnemers op een bepaalde trede in de piramide hebben verdiend. Zoek de ‘income disclosure’ op en je zult zien dat nog geen 1 procent van de deelnemers er een modaal inkomen uit weet te halen. Zie bijvoorbeeld deze, deze en deze.
Hoewel netwerkmarketing soms veel lijkt op oplichting via een piramidespel, is het dat juridisch gezien niet. Hoewel MLM een piramidestructuur heeft, is het volgens de Kansspelautoriteit geen verboden piramidespel omdat er een product bij betrokken is. Hoe nutteloos dat product soms ook is. De Autoriteit Consument en Markt (ACM) kan optreden, maar doet dat alleen als het meldingen krijgt over malafide verkooppraktijken. En dat is nog nooit gebeurd, laat een woordvoerder van de ACM ons weten. Kortom, je bent op jezelf aangewezen als je buurvrouw, vriend of tante je lief vraagt of je ook van die gezonde repen, magische doekjes of dat geweldige bioresonantie-apparaat wilt kopen. Trap er dus niet in en neem eerst deze stappen door.
Bekijk donderdag 9 februari onze tv-uitzending over de Healy om 21.05 uur op NPO2.
