De afgelopen twintig jaar is het aantal vrouwen in de tbs verdubbeld, van 3 naar 7 procent. Nog steeds een hele kleine groep. Vrouwen plegen andere delicten dan mannen, hebben daar verschillende motieven voor en lijden bovendien aan andere psychiatrische aandoeningen. “Behandelingen zijn vooral gericht op mannen”, zegt forensisch psycholoog en onderzoeker Vivienne de Vogel, “er is voor vrouwen echt meer aandacht nodig.”
Pointer duikt in de wereld van de tbs. Journalist Tom Veldhuijzen bezoekt in de podcastserie TBS vijf klinieken, en praat daar met medewerkers en patiënten. Deze week de vrouwen in de tbs. Luister hier de hele serie op Spotify.
TBS deel 3: vrouwen in de tbs-kliniek
Er zitten grote verschillen tussen mannen en vrouwen, die door de rechter een tbs-maatregel krijgen opgelegd. “Een vrouw moet een heleboel doen om in de tbs te komen. Vaak krijgt ze eerder hulp en wordt ze gezien als slachtoffer. Bij mannen wordt toch wat harder opgetreden”, legt onderzoeker Jeantine Stam uit in de podcast TBS van Pointer.
“Je ziet verschillen in het type delict. Vrouwen plegen meer levensdelicten, zoals kinderdoding. Er is daarnaast vaker sprake van brandstichting, maar je ziet bijvoorbeeld nauwelijks zedendelicten. Ook de motieven verschillen. Bij vrouwen komen delicten vaker voort uit jaloezie, krenking en wanhoop, terwijl het bij mannen meer om macht en status draait”, zegt Stam.
Vaker borderline
“Vrouwen in de tbs hebben hele complexe problematiek”, zegt Vivienne de Vogel. Dat heeft vooral te maken met de borderline persoonlijkheidsstoornis. Een stoornis die voortkomt uit ernstige trauma’s uit de jeugd. Dat leidt vaak tot allerlei vormen van zelfbeschadiging. Voor medewerkers ongelooflijk lastig en ingewikkeld om mee om te gaan.
De afgelopen jaren is er veelvuldig onderzoek gedaan naar vrouwen in de tbs, door onder andere de onderzoekers Jeantine Stam en Vivienne de Vogel, omdat klinieken worstelen met het bieden van de juiste behandeling. Tbs draait immers om een veilige terugkeer in de samenleving, nadat iemand in de gevangenis is gestraft voor het delict. “Alle behandelingen die we geven zijn enorm gericht op mannen”, ziet De vogel. “Er is echt meer aandacht nodig om de behandeling op vrouwen aan te passen.”
Dit jaar is er uit al die onderzoeken een richtlijn gekomen, geschreven door onderzoekers, professionals en ervaringsdeskundigen en bedoeld als handreiking aan klinieken. “Dan moet je denken aan hoe je omgaat met anticonceptie, wat je doet als er een relatie ontstaat op de groep en hoe je dat vervolgens goed in de gaten houdt. Het vraagt absoluut meer van de behandelaars”, zegt De Vogel.
Lijden aan het leven
Slechts een aantal tbs-klinieken in Nederland behandelt vrouwen. In de Almeerse Oostvaarderskliniek bijvoorbeeld zitten ongeveer 13 vrouwen, gemixt op een afdeling met mannen. Marijke van Genabeek is er directeur behandelzaken en herkent de moeilijkheden. “Vrouwen kampen met een enorme lijdensdruk, ze lijden eigenlijk aan het leven. Dat heeft te maken met trauma’s, en de uitwerking daarvan zien we elke dag terug in de vorm van suïcidepogingen en zelfbeschadiging”, legt Van Genabeek uit.
“Dat maakt behandelen heel moeilijk, want hoe leer je iemand om weer een beetje van het leven te houden? Daarom willen we het rotleven wat iemand heeft gehad, en hier in de kliniek ook heeft, gaan behandelen. We willen in een hele intensieve vorm, gedurende een aantal weken, al die trauma’s bewerken. Het idee is dat vrouwen daardoor wat minder lijden, en zo open kunnen staan voor andere behandelingen.”
Het tweeluik ‘Vrouwen in de tbs’ volgt het verhaal van tbs-patiënt Freya* (niet haar echte naam, red.) en medewerkers in de Almeerse Oostvaarderskliniek. Luister hier beide afleveringen.
