De NAM wil de oliewinning in het Drentse Schoonebeek opnieuw opstarten en het vervuilde afvalwater van de winning injecteren in een leeg gasveld, diep in de ondergrond van het oliedorp. Een plan dat voor verdeeldheid zorgt in het dorp. Bewoners mogen meepraten, maar het plan zélf gaat niet meer van tafel. Dat maakt dorpelingen boos. En niet onterecht, vindt Eva Rovers, directeur van Bureau Burgerberaad.
Het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) heeft een ‘ontzorgtafel’ ingericht waar bewoners uit Schoonebeek en maatschappelijke organisaties mee kunnen praten en afspraken maken wat er moet gebeuren als het misgaat met de afvalwaterinjecties en er (milieu-)schade ontstaat.
Rovers: “Eigenlijk wordt gezegd: die afvalwaterinjecties moeten er komen. Dan is burgerparticipatie een wassen neus. De uitkomst staat al vast. Inwoners kunnen nog een paar afspraken in de marge maken, waardoor het beter te slikken is.”
In Twente, waar het afvalwater voorheen naartoe ging via een oude transportleiding, waren er afgelopen jaren verschillende incidenten, waaronder een gescheurde buitenbuis. Bewoners in Schoonebeek zijn bang dat ook in hun dorp problemen zullen ontstaan, zoals lekkages. Niet alleen de afvalwaterinjecties, maar ook de manier waarop de inspraak geregeld is, veroorzaakt spanningen in het dorp.
Terugkrabbelen
Rovers ziet het vaak: “Dit is een klassieker: mensen pas betrekken als er problemen zijn. We beginnen vaak pas met draagvlak creëren als het te laat is. Dan wordt ervoor gekozen om inspraak rond voorwaarden te organiseren.” Het plan zelf en het probleem, gaat niet meer van tafel.
Waar het nog meer fout gaat bij inspraakprocessen: “Hele grote beloftes doen en dan terugkrabbelen, zoals Vijlbrief.” Rovers doelt op de toezeggingen van staatssecretaris Vijlbrief van Mijnbouw. Bij de eerste bijeenkomst van de ontzorgstafel beloofde hij nog: ‘als Schoonebeek het niet wil, gaan de afvalinjecties niet door’. In een Kamerbrief werden daarna die toezeggingen afgezwakt en werd gesteld dat de NAM ‘zoveel mogelijk invulling geeft’ aan de voorwaarden en wensen van de bewoners. Rovers: “Dat geeft nog meer onrust.”
Hoe organiseer je inspraak dan wel goed?
Rovers is pleitbezorger van burgerberaden, een vorm van inspraak waarbij inwoners in een vroeg stadium bij nieuwe plannen worden betrokken en mee kunnen beslissen over hoe de oplossing of uitvoering eruit komt te zien: “Tweerichtingsverkeer in plaats van eenrichtingsverkeer. De kennis en ervaring die je ophaalt bij bewoners daadwerkelijk mee laten wegen, omdat die waardevol is. Een echte dialoog tussen overheid en samenleving dus, een hele andere manier van het gesprek voeren. Bij een burgerberaad vraagt de overheid hulp aan inwoners en accepteert die ook.”
Hoe werkt een burgerberaad?
Bij een burgerberaad buigt een gelote groep inwoners zich over een complex maatschappelijk probleem. Dat gaat in drie fases. In het begin wisselen de gelote inwoners hun ideeën uit en laten ze zich grondig informeren door experts en ervaringsdeskundigen. In de tweede fase gaan zij zich ‘beraden’ en zoeken ze naar oplossingen die het algemeen belang dienen. Daarna formuleren de deelnemers aanbevelingen voor nieuw beleid.
Schijnparticipatie
Overheden zien inspraak nu vaak als een lastig iets. Rovers: “Ik snap de kant van de overheid ook wel. Ze zien veel boosheid van mensen bij inspraakavonden. Maar dat is vaak een zelf gecreëerde boosheid, omdat inwoners te laat betrokken worden en er vaak nog maar weinig aan de plannen te veranderen is. “Mensen worden boos van schijndemocratie.”
Mensen vroeg betrekken en invloed geven neemt weerstand weg: in Ierland, Frankrijk, Duitsland en Denemarken bleek al dat burgerraden goed werken. Ook in Nederland is er bij overheden steeds meer interesse voor deze burgerforums. Rovers: “Als alles nog open is en inwoners vanaf het begin mee hebben kunnen praten en beslissen, zijn ook controversiële onderwerpen zoals windmolens vaak niet zo’n probleem.” Sterker nog: hoe vroeger je mensen bij nieuwe plannen betrekt en hoe verantwoordelijker je ze maakt, hoe constructiever ze zijn. Rovers: “Mensen worden vooral boos als je ze voor een voldongen feit zet.”
De uitzending ‘Wat te doen met afvalwater uit de olie-industrie?’ is te zien op zondag 28 mei om 22:18 uur op NPO2.
Oproep
Heb jij ervaring met afvalwaterinjecties? Of zijn er andere ruimtelijke plannen in jouw omgeving die je niet ziet zitten en wil je je verhaal delen? Tip ons!
