Steeds meer Nederlanders maken zich zorgen over houtrook in hun directe leefomgeving. Belandt die ongezonde lucht rond mijn huis? Op verschillende plekken in Noord-Holland nemen inwoners het heft in eigen hand en gaan zelf meten. Ze maken deel uit van Hollandse Luchten, een onderzoeksproject dat gebruik maakt van burgermetingen.
Hollandse Luchten doet, in samenwerking met kennisinstituut TNO en burgers, onderzoek naar houtrook in de regio IJmond. We zijn op een bijeenkomst van het burgerplatform. “Kunnen we roet van houtrook in fijnstof meten? Dat is de vraag die we met elkaar willen beantwoorden”, zegt Imme Ruarus, hoofd van het Smart Citizens Lab van Waag Futurelab. Zij is als expert op gebied van burgerwetenschap betrokken bij Hollandse Luchten.
Nieuwe technologie
Welk deel van fijnstof is afkomstig van houtrook? Fijnstof van houtrook is niet gemakkelijk te onderscheiden van andere fijnstofbronnen, zoals verkeer of industrie. TNO ontwikkelt momenteel handzame sensoren die roet kunnen waarnemen in fijnstof, een belangrijke indicator voor houtrook.
Deze kastjes komen vervolgens rond de woningen van een aantal deelnemers te hangen. Vanavond geeft Paula Bronsveld van TNO een presentatie over de voortgang van de roetsensoren. TNO wil deze nieuwe technologie beschikbaar maken, zodat gemeenten meer grip krijgen op het aandeel houtstook op de luchtverontreiniging.
Fijnstof afkomstig van houtrook
Bijna een kwart van de Nederlandse fijnstofuitstoot (als het gaat om de deeltjes die kleiner zijn dan 2,5 micrometer doorsnee) is afkomstig van houtrook, maakte het RIVM in 2021 bekend. Dat maakt houtrook de grootste bron van fijnstof. Wegverkeer, de tweede grootste bron, stoot 6 procent van de fijnstof uit.
Het inademen van fijnstof is schadelijk voor de gezondheid. Wanneer de kleine deeltjes in de longen of bloedbaan terechtkomen, verhoogt dit de kans op hart- en vaatziekten, longkanker en het ontwikkelen van COPD en/of astma.
Uit onderzoek van de Universiteit Utrecht, TNO, RIVM en GGD Amsterdam blijkt dat mensen vaker benauwd zijn en verkoudheidsklachten ervaren op dagen met veel houtrook in de buitenlucht. En mensen met COPD of astma blijken meer medicatie nodig te hebben op die dagen. Van de 1,2 miljoen Nederlanders met een longziekte, geven 750.000 aan regelmatig benauwd te zijn door houtrook, aldus het Longfonds.
Een plek aan tafel
Langzaamaan druppelen de deelnemers binnen. “Ik ben Hollandse Held voor Beverwijk en Heemskerk,” zegt Gerard van Zelst tijdens de voorstelronde. Hollandse Helden zijn de meest betrokken deelnemers, die ook een coördinerende rol hebben in hun meetgroep. Gerard wil graag weten hoe het zit met de luchtverontreiniging in zijn leefomgeving. Daarnaast is hij ontzettend geïnteresseerd in de technologie van de sensoren, sinds 2019 meet hij voor Hollandse Luchten.
“Ik hoop dat onze sensoren een reëel beeld geven," zegt Gerard. “Met die data kun je naar de overheid stappen en kun je zeggen: kijk dit en dit gebeurt er.” Een pijler van burgerwetenschap is dan ook de positie van inwoners versterken. “Dat is eigenlijk wat we bij Hollandse luchten doen,” zegt Ruarus. “Zorgen dat mensen betrokken raken bij wetenschappelijk onderzoek en dat mensen mee kunnen praten over de vraag: Hoe moeten we daar verder mee?”
Een deelnemer uit Haarlem meldde zich bij Hollandse Luchten na overlast van houtrook uit de buurt. “De reacties op ons verzoek of het iets minder kon met het stoken, waren niet mals: “De mensheid stookt al jaren”, “Straks mogen we niets meer” en meer van dat soort reacties.” Hij hoopt dat meetgroepen kunnen helpen bij bewustwording omtrent de gezondheidsgevolgen van houtstook, ook bij de politiek. “Dat overheden ook meer gaan doen om het te beperken.”
TNO hoopt met de roetsensoren een flinke ontwikkelingsslag te gaan maken. “Zo kunnen we in de toekomst bijvoorbeeld probleemwijken gaan identificeren en metingen koppelen aan fijnstofnormen en gezondheidsnormen die juridisch vastgesteld zijn,” zegt Paula Bronsveld.
Om houtstook te kunnen reguleren zijn dit soort handvatten en regelgeving voor gemeenten hard nodig, volgens Bronsveld. “De verwachting is dat mensen meer gaan stoken door de hogere energieprijzen, en dat dus het aandeel van fijnstof door houtstook zal stijgen, dat wordt alleen maar meer.”
Bekijk onze uitzending over houtrook hieronder:
